Ukraina po długich staraniach otrzymała pociski dalekiego zasięgu ATACMS od Stanów Zjednoczonych. Doniesienia na ten temat potwierdził prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski, który poinformował o pierwszym użyciu uzbrojenia tego typu. ,,Dziś jestem szczególnie wdzięczny Stanom Zjednoczonym” – powiedział w swoim nocnym przemówieniu do narodu, dodając: ,,Nasze umowy z prezydentem Bidenem są wdrażane. I są wdrażane bardzo dokładnie – ATACMS sprawdziły się”.

Autor: Sebastian Czybylski

Ukraina po długich staraniach otrzymała pociski dalekiego zasięgu ATACMS od Stanów Zjednoczonych. Doniesienia na ten temat potwierdził prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski, który poinformował o pierwszym użyciu uzbrojenia tego typu. ,,Dziś jestem szczególnie wdzięczny Stanom Zjednoczonym” – powiedział w swoim nocnym przemówieniu do narodu, dodając: ,,Nasze umowy z prezydentem Bidenem są wdrażane. I są wdrażane bardzo dokładnie – ATACMS sprawdziły się”.

Decyzja o wysłaniu rakiet oznacza zmianę stanowiska administracji Bidena. Nastąpiła ona w czasie, gdy ukraińskie wojsko prowadziło działania kontrofensywę na południu i wschodzie kraju. Amerykanie obawiali się, że wysłanie broni dalekiego zasięgu może doprowadzić do dalszej eskalacji konfliktu z Rosją. Dostawa została przeprowadzona w tajemnicy, z obawy, że transport może zostać zaatakowany przez Rosjan, kiedy dotrze na terytorium Ukrainy. Według dwóch anonimowych zachodnich urzędników, Stany Zjednoczone miały przekazać Kijowowi około 20 pocisków tego typu.

W dniu 17 października 2023 r. Ukraińskie SIły Zbrojne zniszczyły dziewięć śmigłowców Mil Mi-24 i Kamov Ka-52, bliżej nieustalony system obrony powietrznej i składy amunicji nalotach w Berdiańsku i Ługańsku. Forbes poinformował, że podczas ataku wystrzelono trzy pociski typu ATACMS. Użyte pociski były wariantem M39, z ładunkami kasetowymi składającymi się z 950 podpocisków M74. Późniejsze zdjęcia satelitarne potwierdziły różnego stopnia uszkodzenia pięciu śmigłowców w Ługańsku i ogólne zniszczenia (m.in. pasa startowego) w Berdiańsku. Z kolei brytyjski wywiad donosił o zniszczeniu dziewięciu śmigłowców w Berdiańsku i pięciu w Ługańsku. Poza rakietami ATACMS Ukraińcy wykorzystali w atakach pociski GLSDB, również odpalane z wyrzutni HIMARS.

Projekt mający na celu zastąpienie przestarzałych pocisków LANCE rozpoczął się w 1980 roku. W marcu 1986 roku kontrakt na stworzenie rakiety wygrała Ling-Temco-Vought. Pierwszy test nowego pocisku o kryptonimie ATACMS odbył się już po dwóch latach m.in. dzięki temu, że firma ta miała już doświadczenie w projektowaniu uzbrojenia tego typu z poprzednich programów, w których brała udział.

Główną różnicą pomiędzy wariantami pocisków ATACMS M39 Block I, a resztą wariantów jest system nawigacyjny. Wariant Block 1 posiada nawigację inercyjną co zapewnia celność w promieniu 45m od celu. Nowsze warianty posiadają nowoczesną nawigację GPS co daje mu celność w promieniu 5m od celu. Warto dodać, że pocisk ATACMS w fazie środkowej może osiągnąć wysokość 50 km przez co staje się trudniejszy do wykrycia, a potem do zestrzelenia. Warto dodać, że prędkość ATACMS jest większa od aktualnie używanych rakiet przez ukraińską armię. Maksymalna prędkość rakiety balistycznej ATACMS to 3700 km/h.

M39 Block I ATACMS to kierowany pocisk rakietowy o zasięgu od 25 do 165 km, który przenosi 950 pocisków przeciwpiechotnych i niszczących sprzęt.

źródło: The Wall Street Journal

Zgodnie z przeglądem dokumentów armii amerykańskiej przez Reuters wyprodukowano około 1650 sztuk, a kilkaset zostało wykorzystanych w operacjach takich jak ,,Desert Storm” i ,,Iraqi Freedom”. Reszta pocisków jest obecnie w trakcie modernizacji do wersji pozbawionej bomb kasetowych.

Pociski ATACMS są drugim rodzajem broni kasetowej, którą Stany Zjednoczone dostarczyły Ukrainie. W lipcu rozpoczęto dostawy pocisków artyleryjskich kalibru 155mm, z których każdy zawiera 72 mniejsze podpociski przeznaczone do niszczenia pojazdów opancerzonych i żołnierzy wroga.  

Siły Zbrojne Ukrainy stały się dopiero drugim operatorem w historii, który wykorzystał pociski ATACMS w operacjach bojowych. Pierwsza była armia amerykańska, która wykorzystała je podczas operacji „Desert Storm” w 1991 roku, gdzie użyto 32 pocisków. Wykorzystano je również, w liczbie 450 sztuk, w czasie operacji „Iraqi Freedom” w 2003 roku.  Koszt pocisku użytego podczas ataku 17.10.2023 wynosi 3,4 mln złoty. Nowszy wariant o większym zasięgu, który jest w stanie razić obiekty na ponad 300km, będzie kosztował 7,1 mln za pocisk.

Nie jest jasne, jak dużą różnicę zrobi system rakietowy na polu bitwy. Inna broń dostarczona przez Zachód, w tym czołgi, zapewniła jedynie marginalną przewagę w wojnie, która coraz częściej charakteryzuje się walkami pozycyjnymi. Wersja pocisku rakietowego przekazanego przez Stany Zjednoczone ma zasięg 165km.  Mimo to urzędnicy amerykańscy stwierdzili, że jest on wystarczający, aby dotrzeć do prawie wszystkich głównych baz wykorzystywanych przez Rosję do wsparcia powietrznego i zaopatrywania swoich wojsk na Ukrainie. Jednym z warunków postawionych Ukraińcom jest to, że pociski ATACMS nie mogą być używane do ataków na terytorium Rosji.

Głównym problemem jest ilość rakiet ATACMS, których na Ukrainę, według doniesień medialnych, dostarczono tylko 20 sztuk. Warto zauważyć, że w trakcie operacji ,,Iraqi Freedom” użyto 450 rakiet, co oznacza, że w przypadku wojny ukraińsko-rosyjskiej najprawdopodobniej będzie potrzeba o wiele większej ilości pocisków, by mogły one choć trochę wpłynąć na sytuację na froncie. Według przeglądu dokumentów armii amerykańskiej przez agencję Reuters całkowita ilość posiadanych pocisków ATACMS przez USA i jego sojuszników wynosi ok. 2829. Obecnie nie wiadomo, ile pocisków tego typu Amerykanie będą w stanie dostarczyć Ukrainie.

ATACMS są wykorzystywane w wyrzutniach systemu M270 MLRS oraz M142 HIMARS, które również zostały przekazane Ukrainie. Pociski mogą być kluczowym narzędziem do niszczenia celów za linią wroga.  Zasięg pocisków tego typu jest znacznie większy niż sowieckich 9K79 Toczka-U. Lepsza jest także celność. Pocisk pozwala także na przeprowadzanie ataków na okupowanym przez Rosjan Krymie. W związku z tym jest on ważnym uzupełnieniem ukraińskiego arsenału.