Urzędujący najdłużej, aż 13 lat, premier Królestwa Niderlandów, jak i lider centroprawicowej Partii Ludowej na rzecz Wolności i Demokracji (VVD), zostawia kraj na rozdrożu. Dnia 22 listopada odbędą się przyspieszone wybory do Tweede Kamer, czyli izby niższej niderlandzkiego parlamentu. Zostanie wybranych 150 nowych członków, czego powodem jest odejście Marka Rutte z krajowej polityki.
Autorka: Jowita Kołodziej
Toeslangenaffaire
Mark Rutte wygrywał wybory kolejno w 2010, 2012, 2017 i 2021 roku. Mimo, że podczas kadencji trzeciego rządu został zmuszony do dymisji (czego powodem była afera wokół dopłat do opieki nad dziećmi – Toeslagenaffaire), został wybrany ponownie. Raport opublikowany w 2019 roku wskazał, że od 2012 roku niderlandzkie organy podatkowe stosując algorytm mający na celu wyeliminowanie oszustw związanych ze świadczeniami socjalnymi, wszczynały nielegalne postępowania o wyłudzenia wobec tysięcy rodzin pobierających zasiłki na dzieci. Fałszywe oskarżenia pociągnęły za sobą wezwania do zwrotu świadczeń, które rodziny uzyskały zgodnie z prawem. Długi, ubóstwo, odebrane i umieszczone pod opieką państwa dzieci – to tylko niektóre z efektów działania algorytmu. Dnia 25 maja 2022 r. rząd Niderlandów po raz pierwszy publicznie przyznał, że rasizm instytucjonalny w części holenderskiej administracji podatkowej i celnej był główną przyczyną afery związanej z zasiłkami na dzieci
Kryzys mieszkaniowy
Partia Ludowa na Rzecz Wolności i Demokracji, z Rutte na czele, od ponad dekady jest największą partią w Holandii i zaliczyła w tym czasie niejeden skandal, a wiele problemów od lat czeka na rozwiązanie. Jednym z nich jest obecny kryzys mieszkaniowy. Według najnowszych danych, liczba mieszkańców kraju wynosi ponad 17,5 mln. Do 2030 roku Holandia będzie potrzebować niemal miliona nowych mieszkań, ponieważ liczba mieszkańców przekroczy osiemnaście milionów. Problem z brakiem lokali mieszkaniowych przybrał rozmiar galerii handlowej w Rotterdamie, w której w ubiegłym roku, w związku z kryzysem, powstało 47 nowych mieszkań.
Kryzys migracyjny
Obecny rząd Holandii, działający jako rząd techniczny, jest czwartym z kolei, na którego czele stanął „Teflonowy Marek”. Upadek gabinetu nastąpił 543 dni po jego zaprzysiężeniu, a powodem był spór o przepisy mające na celu ograniczenie napływu migrantów. Lider centroprawicowej partii VVD chciał zaostrzyć ograniczenia dotyczące łączenia rodzin osób ubiegających się o azyl. Propozycją Rutte było utworzenie nowego systemu z dwoma statusami azylowymi migrantów – A i B. Zgodnie z jego koncepcją, osoby mające status B nie kwalifikowałyby się do łączenia rodzin. Celem podziału miało być rozróżnienie uchodźców prześladowanych (A) od uchodźców uciekających przed wojną (B), co dla opozycji było nie do przyjęcia .
Dilan Yeşilgöz-Zegerius
Dnia 14 sierpnia na stanowisko liderki VVD została wybrana Dilan Yeşilgöz-Zegerius – turecko- kurdyjska parlamentarzystka, pełniąca dotychczas funkcję ministry sprawiedliwości. Jeżeli VVD wygra wybory, będzie ona pierwszą kobietą oraz pierwszą osobą pochodzenia zagranicznego na czele rządu. Podobnie jak Mark Rutte, opowiada się za ograniczeniem prawa do łączenia rodzin uchodźców pochodzących ze stref wojny. W lipcu wprowadziła zakaz noszenia przez policję elementów religijnych na mundurze twierdząc, że zapewnia tym samym „neutralność munduru”. Jej restrykcyjne podejście do migracji i ostra postawa wobec kwestii bezpieczeństwa sprawiły, że Mark Rutte określił Dilan polityczką bardziej prawicową niż jest on sam.
Frans Timmermans
Po lewej stronie widzimy dobrze znanego polityka, jednego z wiceprzewodniczących wykonawczych Komisji Europejskiej oraz byłego ministra spraw zagranicznych w rządzie Marka Rutte w latach 2012-2014. Frans Timmermans to kandydat, który zdecydowanie nie jest preferowany przez polski rząd, co zaznaczył premier Mateusz Morawiecki. Timmermans podkreślał niejednokrotnie, że żywi „bardzo głębokie uczucia” do Polski i że jest to kraj, który zasługuje na przestrzeganie zasad Unii Europejskiej, gdzie sędziowie są niezawiśli i gdzie decyzje najwyższego sądu UE są szanowane. Mimo wszystko, duża część holenderskiego elektoratu wolałaby widzieć go ponownie na stanowisku ministra spraw zagranicznych, które pełnił z powodzeniem m.in. podczas zestrzelenia samolotu lotu MH17. W katastrofie zginęło prawie 300 osób, w większości obywateli Niderlandów, a ówczesny minister spraw zagranicznych stanął na wysokości zadania w celu wyjaśnienia sprawy i sprowadzenia ciał ofiar do kraju.
BoerBurgerBeweging
BBB (BoerBurgerBeweging) czyli Ruch Rolniczo- Obywatelski to farmerska partia, która wstrząsnęła krajobrazem politycznym, wygrała ostatnie wybory regionalne i posiada najliczniejszą frakcję w senacie (Eerste Kamer). Historia powstania partii jest równie zaskakująca, jak jej sukcesy na rynku politycznym. Obecnie Niderlandy są drugim, po USA, eksporterem produktów rolnych, ponadto sam sektor rolniczy obejmuje około 40 tysięcy gospodarstw hodowlanych. Z dokumentów niderlandzkiego ministerstwa finansów wynika, że aby zrealizować zamierzenia gabinetu Marka Rutte, zamkniętych będzie musiało zostać ponad 11 tysięcy gospodarstw, a 17,5 tysiąca zostanie zmuszonych do zmniejszenia liczby zwierząt hodowlanych od 1/3 do prawie połowy. Caroline van der Plas jest liderką partii BBB. Jej popularność zrodziła się na fali zorganizowanych licznych protestów przeciwko polityce klimatycznej rządu Marka Rutte. Rolnicy stanowczo nie zgadzali się z rządowymi planami ograniczenia emisji tlenku azotu i masowo poparli założenia partii.
NSC czyli Nowa Umowa Społeczna Pietera Omtzigta
Pieter Omtzigt był politykiem związanym do 2021 roku (przez 18 lat), z partią CDA. Popularność i sympatię zyskał dzięki ujawnieniu licznych skandali w rządzie Marka Ruttego, odgrywając m.in. wiodącą rolę „afery zasiłkowej”. Przez ostatnie lata był deputowanym do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, stojącego na straży praw człowieka. Był tam autorem głośnych sprawozdań, w tym o katastrofie smoleńskiej i stanie praworządności w Polsce. Partia Omtzigta nie chce być wkładana ani do prawej ani do lewej szuflady, a najlepiej pasuje do niej określenie partii antyestablishmentowej. Mimo to, lider partii jest kojarzony raczej z konserwatywną polityką, szczególnie w sprawach imigracji. Pieter Omtzigt optuje za tym, aby w ciągu 3-4 lat niderlandzki stał się językiem wykładowym na niderlandzkich uniwersytetach. W ten sposób mniej studentów zagranicznych przyjechałoby tam na studia.
Kto ma szanse na zwycięstwo?
W najnowszym sondażu opublikowanym przez peil.nl czołowe miejsce zajmuje partia Pietera Omtzigta, następnie VDD, GL/PvdA oraz partia BBB, która prawdopodobnie nie powtórzy sukcesu wyborów do Eerste kamer. Znaczący spadek wyników BBB wiąże się przede wszystkim z faktem, że aż 56 proc. wyborców, którzy planowali oddać swój głos na partię farmerów, oddadzą teraz głos na NSC. Nowa Umowa Społeczna jest aktualnie najsilniejszą partią polityczną Niderlandów i od samego powstania (co miło miejsce 20 sierpnia), zajmuje ona pierwsze miejsce większości sondaży. Już w pierwszym, który został przeprowadzony 23-24 sierpnia, zyskała poparcie o 1 punkt procentowy większe niż socjaliści i Zieloni.
Do wyborów został ponad miesiąc, czas pokaże czy liderowi Nowej Umowy Społecznej uda się utrzymać zaufanie wyborców.
Źródła:
[1] Soraya Ebrahimi. „Dilan Yesilgoz-Zegerius: The woman who could become Netherlands’ first migrant PM”. 31 lipca 2023. https://www.thenationalnews.com/world/europe/2023/07/31/dilan-yesilgoz-zegerius-the-woman-who-could-become-netherlands-first-migrant-pm/
[2] Maurycy Mietelski. „Holandia przeżywa polityczne trzęsienie ziemi”. 20 lipca 2023. https://psz.pl/124-polityka/holandia-przezywa-polityczne-trzesienie-ziemi
[3] NOS. „Kabinet-Rutte III gevallen; Wiebes helemaal”. 15 stycznia 2021. weghttps://nos.nl/collectie/13855/artikel/2364513-kabinet-rutte-iii-gevallen-wiebes-helemaal-weg
[4] Jakub Zajdel. „Niderlandy: Pieter Omtzigt zmienia przedwyborczy krajobraz”. 1 września 2023 (aktualizacja: 11 września 2023). https://www.euractiv.pl/section/demokracja/news/niderlandy-pieter-omtzigt-zmienia-przedwyborczy-krajobraz/
[5] Claudia Chiappa. „Popular Dutch politician shakes up November election with new party”. 21 sierpnia 2023. https://www.politico.eu/article/pieter-omtzigt-netherlands-new-social-contract-dutch-election/
[6] Stępień, Adrian. „Postępowania przyszłości I Holenderski algorytm ostrzeżeniem dla Europy”. 1 lutego 2023. https://crido.pl/blog-taxes/postepowania-przyszlosci-holenderski-algorytm-ostrzezeniem-dla-europy/
[7] Ekke Overbeek. „Koniec epoki w Holandii. Czy Frans Timmermans obroni kraj przed prawicą?”. 26 lipca 2023. https://oko.press/mark-rutte-koniec-epoki-w-holandii
[8] Andrzej Pawluszek. „Holenderscy rolnicy protestują przeciw projektowi ograniczenia emisji tlenku azotu”. 29 czerwca 2022. https://www.bankier.pl/wiadomosc/Holenderscy-rolnicy-protestuja-przeciw-projektowi-ograniczenia-emisji-tlenku-azotu-8365660.html