Ekwador przeżywa wewnętrzny kryzys o bezprecedensowych rozmiarach, gdzie stawką jest sama egzystencja państwa. Demokracja ekwadorska stoi w obliczu sytuacji wyjątkowej, spowodowanej kryzysem bezpieczeństwa, który istnieje od 2021 roku. W 2016 roku Ekwador był drugim najbezpieczniejszym krajem w regionie, podczas gdy w 2023 roku znalazł się już wśród najbardziej niebezpiecznych na kontynencie południowoamerykańskim. Wszystko przez działalność gangów narkoterrorystycznych, które mają znaczący wpływ w kreowaniu sytuacji bezpieczeństwa Ekwadoru.

Autor: Mateusz Lewczuk

Nowy prezydent Ekwadoru, Daniel Noboa, objął swoje stanowisko z wyraźnym celem zakończenia spirali przemocy wywołanej działalnością grup przestępczych, które wkroczyły na scenę kampanii wyborczej, dokonując zamachu na Fernando Villavicencio. W wywiadzie powiedział o celu swojej prezydentury „Skończył się czas, gdy skazani za handel narkotykami, zabójstwa i przestępczość zorganizowaną dyktowali rządom, co mają robić”.

Najmłodszy prezydent w historii Ekwadoru stoi przed nową eskalacją przemocy w całym kraju, która w ciągu mniej niż 48 godzin skłoniła go do ogłoszenia pierwszego stanu wyjątkowego w trakcie swojej kadencji. Prezydent podpisał również dekret upoważniający armię do przeprowadzania operacji militarnych w celu zneutralizowania dwudziestu grup narkoterrorystycznych, które obwinia za nową falę przemocy.

Aby uświadomić sobie przyczyny tego kryzysu bezpieczeństwa, kluczowe jest zrozumienie rosnącej roli Ekwadoru jako eksportera kokainy do Stanów Zjednoczonych i Europy. Narkotyki pochodzące z Ekwadoru docierają do portów w Belgii, Holandii, południowej Europy i Turcji. Z drugiej strony, zaostrzenie przestępczości i działań związanych z handlem narkotykami w krótkim czasie zyskało silne znaczenie w kraju, nasilając przemoc w miastach nadmorskich i masowo degenerując społeczeństwo ekwadorskie, zwłaszcza w Guayaquil, nadmorskim mieście, w którym działa ponad dziesięć gangów przestępczych związanych z handlem narkotykami.

Ameryka Łacińska doskonale wie, że gdy istnieje słabość i bezczynność państwowa, ta próżnia władzy szybko jest zajmowana przez gangi narkoterrorystów. To właśnie tutaj leży spór o władzę, który toczy się obecnie i może on postawić państwo ekwadorskie w sytuacji zagrożenia. W obliczu tej kryzysowej sytuacji partie opozycyjne, w tym także lewicowe, wyraziły swoje stanowcze poparcie dla dekretu prezydenta Daniela Noboi, który opracowuje plan działania uznający istnienie wewnętrznego konfliktu zbrojnego, ogłasza stan wyjątkowy, mobilizuje siły zbrojne i identyfikuje pewne grupy przestępcze jako „organizacje terrorystyczne i podmioty niebiorące udziału w działaniach państwowych”.

Zatwierdzenie tego dekretu wywołało reakcję ze strony tych grup przestępczych, wyrażającą się poprzez strzelaniny, eksplozje czy grabieże w głównych miastach kraju. W Guayaquil doszło do zbrojnego wtargnięcia do jednego z mediów stacji telewizyjnej.  Te uzbrojone grupy stały się zgodnie z nowym dekretem celami wojskowymi.

Co się stało w studiu telewizyjnym?

Podczas transmisji na żywo programu informacyjnego TC Televisión w Guayaquil, kilku zamaskowanych uzbrojonych napastników wtargnęło na plan. Zmusili personel do położenia się na ziemię, kopali ich i bili. Prezenterów i pozostały personel zmuszono do wystąpienia na nagraniu wideo, w którym prosili prezydenta o nieinterweniowanie.

Słychać było, jak jeden z napastników mówił, że chce przekazać wiadomość dotyczącą konsekwencji „wtrącania się w sprawy mafii”. Jednak policja interweniowała, zanim mógł podłączyć się do mikrofonu. Później policja poinformowała, że aresztowano 13 osób, skonfiskowano broń i materiały wybuchowe, a wszyscy wzięci jako zakładnicy byli bezpieczni.

Jak potężne są gangi w Ekwadorze?

Wojna między gangami zaczęła wpływać na Ekwador, kraj liczący 18 milionów mieszkańców, dopiero w ostatnich latach. Przez ostatnie pół dekady zagraniczni handlarze narkotykami dołączyli do gangów, takich jak Los Choneros, aby zbudować potężny przemysł narkotykowy na terenie całego kraju, infiltrować rząd, szantażować przedsiębiorstwa i zabijać Ekwadorczyków próbujących im się przeciwstawić.

Fernando Villavicencio, kandydat na prezydenta, który został zamordowany w sierpniu, powiedział kilka dni przed swoją śmiercią, że otrzymał kilka gróźb od członków Los Choneros. Był otwartym krytykiem powiązań przestępczości zorganizowanej z urzędnikami rządowymi.

Wiadomo, że w Ekwadorze działa wiele organizacji przestępczych – 22 z nich zostało wskazanych w dekrecie, wiele z nich jest wspierana przezsystem finansowy z zewnątrz, głównie z Meksyku, co utrudnia identyfikację i śledzenie liderów tych gangów.

Prognozy dla Ekwadoru

Bank Centralny przewiduje, że w 2024 r. gospodarka ekwadorska wzrośnie tylko o 0,8%. Wszystkie te dysproporcje zniechęcają do zagranicznych inwestycji, które w pierwszym półroczu tego roku stanowiły zaledwie 0,1% PKB, bardzo niską kwotę, nawet jak na już niskie standardy Ekwadoru. Perspektywy są również złe dla inwestycji prywatnych w kraju z powodu politycznej niepewności i braku bezpieczeństwa.

Prognozuje się, że ten konflikt może także nasilić proces militaryzacji, który obecnie ma miejsce w regionie, z uwagi na wyjątkowo wysoko oceniane przez społeczeństwo siły zbrojne, uznawane za jedyną instytucję zdolną do zagwarantowania porządku i bezpieczeństwa w różnych krajach. Jednakże militaryzacja życia publicznego niesie ze sobą ryzyko dla samej demokracji i może zwiększyć tendencje autorytarne niektórych liderów latynoamerykańskich. Niemniej jednak w Ekwadorze obecnie stawką jest samo istnienie państwa, a bez niego nie ma miejsca na demokrację.

W tym kontekście, możliwe naruszenia praw człowieka i liczba ofiar śmiertelnych stają się nie tylko kwestią bezpieczeństwa publicznego, ale także moralną próbą dla państwa ekwadorskiego. Bezpieczeństwo społeczeństwa wymaga równoważenia działań z poszanowaniem podstawowych praw jednostki.

Podsumowanie

Ekwadorczycy przestali rozpoznawać swój kraj. Przez dziesięciolecia Ekwador był swoistą oazą pokoju pośród burzliwej historii regionu, nękanej przemocą związaną z handlem narkotykami. Położony między Kolumbią a Peru – dwoma największymi producentami koki na świecie kraj zdołał unikać wkroczenia na swój teren grup przestępczych. Jednak w ostatnich latach strategiczne położenie Ekwadoru z długim wybrzeżem nad Pacyfikiem i dolarowa ekonomia uczyniły z kraju atrakcyjne terytorium dla mafii meksykańskich i kolumbijskich. W przepełnionych więzieniach kraju, bandy zdobyły władzę i polepszyły organizację, co przyczyniło się do wzrostu przemocy, która dzisiaj nęka Ekwadorczyków do niewyobrażalnych dotąd poziomów.

W obliczu tych wyzwań Ekwador nie tylko staje w epicentrum kryzysu bezpieczeństwa, ale także gospodarczego i politycznego. Wszystkie te problemy są ze sobą powiązane, a rozwiązanie jednego wymaga uwzględnienia wpływu na pozostałe. W tym kontekście, nowy prezydent Ekwadoru będzie musiał opracować kompleksowy plan działania, który obejmie zarówno dziedzinę bezpieczeństwa publicznego, jak i gospodarki, a także przywrócenie zaufania społecznego do instytucji państwowych.

Jednakże bez względu na to, jakie wyzwania stoją przed Ekwadorem, ważne jest, aby społeczność międzynarodowa śledziła rozwój sytuacji i oferowała wsparcie w miarę potrzeb. Kryzysy tego rodzaju mają potencjał nie tylko zaszkodzić danemu krajowi, ale także wpłynąć na cały region. Odpowiedź na te wyzwania wymaga współpracy zarówno na szczeblu krajowym, jak i międzynarodowym, aby wspólnie pracować nad stabilizacją sytuacji i odbudową kraju.