W cieniu globalnych debat o wielkich konfliktach i rywalizacji mocarstw rozgrywa  się dramat tysięcy ludzi, o którym społeczność międzynarodowa mówi zaskakująco  niewiele. Od lat chrześcijanie w Nigerii padają ofiarą brutalnych prześladowań, które  przybierają formę zamachów, porwań, tortur i przepędzeń z terenów. Skala przemocy  jest na tyle duża, że część organizacji pozarządowych określa sytuację jako jedną z  najpoważniejszych form prześladowań religijnych na świecie. 

Pomimo formalnych gwarancji demokratycznych oraz przyjęcia licznych  przepisów antykorupcyjnych, stan instytucji publicznych w Nigerii wskazuje na znaczne  wyzwania w praktycznej realizacji mechanizmów odpowiedzialności i przejrzystości. W  szczególności niepokojące są raporty dokumentujące przypadki zależności  funkcjonariuszy sił bezpieczeństwa od niejasnych środków budżetowych, ograniczoną  skuteczność śledztw w sprawach nadużyć oraz postrzeganą utratę zaufania do instytucji  państwowych. Taki stan rzeczy może podważać zdolność państwa do zapewnienia  ochrony podstawowych praw człowieka oraz efektywnego podejmowania działań  humanitarnych. 

Autorka: Katarzyna Kilian

Nigeria – państwo w kryzysie bezpieczeństwa 

Nigeria to najludniejszy kraj Afryki, zamieszkany przez ponad 230 milionów ludzi.  Północ kraju jest zdominowana przez muzułmanów, południe przez chrześcijan. Na tle  religijnym i etnicznym od lat dochodzi do napięć, które eskalują w brutalne konflikty.  Szczególnie aktywne są grupy ekstremistyczne, takie jak Boko Haram (w wolnym  tłumaczeniu: zachodnia cywilizacja/edukacja jest zabroniona) czy powiązana z tzw.  Państwem Islamskim Islamic State West Africa Province. Działają one głównie w  północno-wschodniej części kraju, gdzie regularnie atakują wioski, szkoły i kościoły. Według raportów organizacji monitorujących prawa człowieka, w ostatnich latach w  wyniku ataków zginęły dziesiątki tysięcy chrześcijan. W wielu regionach władze federalne  nie są w stanie zapewnić elementarnego bezpieczeństwa obywatelom. Problemem jest  także bezkarność sprawców. Wielu z nich nigdy nie trafia przed wymiar sprawiedliwości.  

Parlament Europejski w rezolucji z dnia 8 lutego 2024r., potępił ataki, które miały miejsce  w wigilię Bożego Narodzenia w stanie Plateau w Nigerii. Parlament UE “wzywa władze  Nigerii do podjęcia działań przeciwko ugrupowaniom islamistycznym wykorzystującym  konflikt między rolnikami a pasterzami oraz wzywa je do zajęcia się pierwotnymi  przyczynami tego konfliktu; ostrzega, że konflikt może być wykorzystywany do szerzenia  nienawiści na tle religijnym”. Sytuacja chrześcijan w Nigerii pozostaje dramatyczna od  dziesięcioleci. W 2012 r. ugrupowanie Boko Haram zapowiedziało przeprowadzenie serii  skoordynowanych ataków w celu unicestwienia całej wspólnoty chrześcijańskiej żyjącej  na północy kraju, następnie wystosowano ultimatum i nakazano chrześcijanom z  północnej Nigerii opuszczenie terytorium w ciągu trzech dni. Od początku 2025 roku  obserwuje się zaostrzenie działań grupy Boko Haram, określane jako “odrodzenie” oraz  rozszerzenie aktywności poza rejony jeziora Czad, do regionu północno-centralnej  Nigerii.  

Mechanizmy prawa międzynarodowego a praktyka 

Nigeria jest stroną licznych międzynarodowych i regionalnych instrumentów  ochrony praw człowieka, w tym Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i  politycznych oraz Afrykańskiej Karty Praw Człowieka i Ludów. Zobowiązuje to państwo do  poszanowania podstawowych wolności, w tym wolności sumienia, wyznania i  przekonań, a także prawa do życia i bezpieczeństwa osobistego. W praktyce jednak  realizacja tych zobowiązań napotyka istotne trudności. Brak skutecznych mechanizmów  egzekwowania prawa oraz ograniczona reakcja władz krajowych sprawiają, że ochrona  praw człowieka w Nigerii często ma charakter deklaratywny. Dodatkowo, mimo  międzynarodowej presji i zaangażowania organizacji takich jak Organizacja Narodów  Zjednoczonych, implementacja przyjętych standardów pozostaje niewystarczająca. Brak skutecznej reakcji władz krajowych oraz ograniczona presja społeczności  międzynarodowej powodują, że system ochrony praw człowieka okazuje się niewydolny. Nie bez znaczenia jest także fakt, że Nigeria jest ważnym partnerem gospodarczym dla  wielu państw między innymi ze względu na zasoby i surowce. To sprawia, że kwestie praw  człowieka często ustępują miejsca kalkulacjom geopolitycznym i gospodarczym.

Dyplomacja i odpowiedzialność wspólnoty międzynarodowej 

Prześladowania religijne w Nigerii ukazują ograniczoną skuteczność i możliwość  egzekwowania międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka. W sytuacji, w  której państwo nie jest w stanie zapewnić bezpieczeństwa własnym obywatelom,  społeczność międzynarodowa ma nie tylko prawo, ale i obowiązek reagować. Możliwości  jest wiele: od sankcji dyplomatycznych, przez misje obserwacyjne, po wsparcie  humanitarne i wzmocnienie mechanizmów rozliczalności. W ostatnich latach niektóre  instytucje Unii Europejskiej oraz organizacje pozarządowe apelowały o zwiększenie  presji międzynarodowej na władze Nigerii. Wciąż jednak brakuje zdecydowanej i  skoordynowanej reakcji. Milczenie lub symboliczne gesty Zachodu stają się  przyzwoleniem na kontynuację przemocy. 

Zjawisko prześladowań chrześcijan w Nigerii stało się przedmiotem  zainteresowania instytucji międzynarodowych, w tym Unii Europejskiej. W interpelacji  poselskiej z dnia 2 października 2025 r. grupa europosłów (m.in. P. Inselvini, C. Fidanza,  D. Tarczyński) wskazała, że Nigeria jest obecnie krajem najbardziej dotkniętym przemocą  wobec chrześcijan na świecie. Według przedstawionych danych, w latach 2019–2023  zginęło prawie 17 000 chrześcijan, a tylko w pierwszych siedmiu miesiącach 2025 r. – ponad 7000, europosłowie domagają się pisemnej odpowiedzi w jaki sposób UE wspiera  działania dyplomatyczne i humanitarne. 

Nie tylko problem religijny 

Warto podkreślić, że choć prześladowania chrześcijan mają wyraźny wymiar  religijny, konflikt w Nigerii ma również tło społeczno-ekonomiczne i polityczne. Napięcia  pogłębiają się z powodu ubóstwa, braku dostępu do edukacji, korupcji i nierówności.  Dlatego działania międzynarodowe nie mogą ograniczać się do reakcji na akty przemocy a powinny obejmować wsparcie w budowaniu instytucji państwowych, edukacji i dialogu  międzyreligijnego. Sytuacja chrześcijan w Nigerii jest jednym z najbardziej  dramatycznych, a zarazem najbardziej przemilczanych kryzysów humanitarnych  naszych czasów. Obok konfliktów zbrojnych na Ukrainie i w strefie Gazy, stanowi jedno z  największych wyzwań dla dyplomacji i prawa międzynarodowego. W obliczu zbrodni  dokonywanych na chrześcijanach w Nigerii należy zwrócić uwagę na reakcję mediów i sceny polityki międzynarodowej czy deklarowane wartości, takie jak wolność religijna i  prawa człowieka, mają realne znaczenie, czy pozostają w obszarze haseł i postulatów. 

Źródła:  

[1]https://freedomhouse.org/country/nigeria/freedom-world/2025  [dostęp: 21.10.2025].
[2]https://thesoufancenter.org/intelbrief-2025-may-21/
[dostęp: 22.10.2025].
[3]https://orka.sejm.gov.pl/WydBAS.nsf/0/3E9314A37ECF5F8CC1257DF0002A DB07/$file/Infos_186.pdf [dostęp: 23.10.2025].
[4] https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzienniki-UE/rezolucja-parlamentu europejskiego-z-dnia-8-lutego-2024-r-w-sprawie-72397546  [dostęp: 22.10.2025].
[5] https://www.prawo.pl/akty/dz-u-ue-c-2011-81e-143,68022844.html [dostęp:  22.10.2025].
[6]https://theconversation.com/boko-haram-on-the-rise-again-in-nigeria-how its-survived-and-how-to-weaken-it-265691 [dostęp: 22.10.2025]. [7]https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/E-10-2025- 003845_EN.html [dostęp: 23.10.2025].