Prezentowana analiza koncentruje się na zastosowaniu koncepcji soft power w kontekście Korei Północnej, ze szczególnym uwzględnieniem roli dotychczasowych przywódców tego państwa. Termin „soft power” został wprowadzony przez nieżyjącego już Josepha Nye’a, amerykańskiego politologa oraz teoretyka stosunków międzynarodowych, jednego z czołowych badaczy współczesnej polityki globalnej. W swojej koncepcji “miękkiej siły” definiował ją, jako zdolność państwa do osiągania swoich celów politycznych poprzez atrakcyjność kultury, określone wartości i zróżnicowane formy polityki, a nie przez przymus czy użycie siły militarnej. 

Autor: Mateusz Mach

Joseph Nye w swoich badaniach podkreślał, że soft power jest jednym z kluczowych komponentów w stosunkach międzynarodowych obok twardej siły (hard power), a jej skuteczność zależy od umiejętnego łączenia wpływu kulturowego, dyplomatycznego i politycznego w spójną strategię. Koncepcja ta pozwala zrozumieć, w jaki sposób państwa mogą budować swoją reputację, a także atrakcyjność, wpływając na decyzje innych aktorów międzynarodowych bez stosowania bezpośredniego przymusu. 

W kontekście KRLD przywódca państwa pełni rolę swego rodzaju „reżysera”, który kieruje grupą kreatywną tj. artystami, twórcami mediów oraz propagandy w celu kształtowania pozytywnego wizerunku reżimu zarówno w kraju, jak i poza jego granicami.

Soft power Korei Północnej wykorzystywana jest na wiele sposobów, w tym poprzez kulturę, media cyfrowe, dyplomację, edukację oraz turystykę. W tym celu szczególną uwagę poświęcono w niniejszej analizie wybranym przykładom empirycznym, takim jak platforma cyfrowa Yuchify (północnokoreański odpowiednik Spotify), filmom propagandowym typu The Flower Girl czy Pulgasari, a także postaciom takim jak Yeonmi Park, których działalność i medialna obecność wpływają na międzynarodową percepcję reżimu. 

W ramach szerszego ujęcia porównawczego omówione zostaną także strategie budowania soft power w innych państwach autorytarnych, takich jak Federacja Rosyjska i Chińska Republika Ludowa, co pozwoli lepiej zrozumieć specyfikę północnokoreańskich działań w tym zakresie. Analiza uwzględnia kontekst historyczny oraz społeczny, który determinuje sposób, w jaki władze w Pjongjangu prowadzą swoją politykę wizerunkową. Inspiracją do podjęcia tego tematu były dwie rozmowy eksperckie z dr. Nicolasem Levim, dotycząca instrumentów soft power stosowanych przez reżim KRLD, oraz z dr. Agnieszką Grzechynką, poświęcona budowaniu marki narodowej i strategii komunikacyjnej państw.

Rola twórczych mas

W systemie socjalistycznym, takim jak Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna, twórcy kultury to zdaniem nieżyjącego już przywódcy Kim Dzong Ila grupa ludzi kreatywnych, tj. filmowcy, muzycy, pisarze czy artyści wizualni. Jednak nie pełnią oni bowiem jedynie funkcji estetycznych czy rozrywkowych. Stanowią część budowy idei socjalizmu w myśl idei Dżucze, która kładzie nacisk na samowystarczalność państwa oraz niezależność ideologiczną. 

Warto wspomnieć, że tytułowa idea „twórczych mas” w Korei Północnej ma swoje korzenie w radzieckiej, a także chińskiej tradycji socrealizmu, gdzie artyści byli integralną częścią systemu państwowego i propagandowego. Odwołanie do idei Dżucze (kor. 주체; ang. Juche idea) pozwala osadzić twórców w ramie ideologicznej, nie tylko estetycznej, ale również pokazuje, że ich praca ma wymiar polityczny oraz propagandowy. 

Choć Kim Dzong Il podkreślał znaczenie grupy kreatywnej, nie rozwijał dalej refleksji nad tym, jak artyści mogą funkcjonować jako prawdziwi kreatorzy życia publicznego. Problem pojawia się w tym, że twórcy są do tego starannie zaprojektowanym zlepkiem mechanizmu propagandowego, którego celem jest wzmacnianie wizerunku państwa i jego przywództwa. Wspomniane twórcze masy traktowane są jako narzędzie inżynierii społecznej. Ich zadaniem jest nie tylko kształtowanie postaw lojalnych obywateli, lecz także produkowanie treści oddziałujących na odbiorców międzynarodowych.

W tym sensie twórcy kultury w KRLD nie są autonomicznymi jednostkami, lecz członkami podporządkowanej struktury grupy kreatywnej, ściśle nadzorowanej i kierowanej przez państwo. Centralną postacią w tej strukturze jest reżyser, którym nie jest przeciętny artysta czy aparatczyk, lecz dynastia Kimów, od lat 50. pełniąca rolę reżysera kolektywu o trzeba przyznać nieszablonowej duszy artystycznej (momentami nazbyt hagiograficznej). Artyści realizują wizję reżysera, funkcjonują jako ideologiczni przewodnicy i pośrednicy między aparatem państwowym a masami. 

Dlatego też warto przyjrzeć się konkretnym przykładom filmów i projektów kulturalnych powstałych pod auspicjami państwa, które realizują określone cele soft power w KRLD: promują lojalność, ukazują kraj jako autarkiczny, godny podziwu i otwarty na „kulturalny dialog”, oczywiście przy zachowaniu prymatu ideologii Dżucze. Analiza roli reżyserów pozwala lepiej zrozumieć mechanizmy, dzięki którym KRLD wpływa na emocje, wyobrażenia oraz przekonania odbiorców, zarówno wewnętrznych, jak również zagranicznych.

Cele i strategie reżimu dynastii Kim

Początków polityki soft power w Korei Północnej doszukiwać się można już w ubiegłym wieku. Owym spoiwem dla systemu polityczno-kulturowego KRLD stała się nie tylko ideologia Dżucze, oparta na autarkii i niezależności, ale również doświadczenie kolonializmu japońskiego (1910–1945), a w następstwie również wojny koreańskiej (1950–1953). 

Podstawą dla budowania swojego wizerunku jako przyszłej KRLD stała się przede wszystkim silna potrzeba rozwoju suwerennej tożsamości państwowej w kontekście ciągłego zagrożenia zewnętrznego (japońskiego a obecnie amerykańskiego i południowokoreańskiego). Od momentu proklamacji KRLD w 1948 roku, władze w Pjongjangu uznały kulturę za kluczowe narzędzie budowy nowego społeczeństwa oraz legitymizacji władzy Kim Ir Sena, pierwszego przywódcy tego państwa. 

W duchu socrealizmu adaptowanego do warunków koreańskich za przyzwoleniem sowieckiej spuścizny, twórczość artystyczna miała pełnić funkcję mobilizacyjną. Powstały wówczas pierwsze instytucje kształcące lojalnych artystów, a dzieła literackie, muzyczne czy filmowe były ściśle nadzorowane przez państwo. Po śmierci Kim Ir Sena, Kim Dzong Il, syn założyciela państwa, odegrał szczególnie istotną rolę w ukształtowaniu kulturowego wymiaru władzy. W latach 70. i 80. XX wieku interesował się teorią filmu i osobiście nadzorował działalność państwowej kinematografii. 

Jego traktat O sztuce filmowej (1973) stał się obowiązkową lekturą dla wszystkich twórców kultury w KRLD. W jego mniemaniu film był najlepszym środkiem oddziaływania, poprzez emocje i obraz. W ten sposób mógł skuteczniej niż poprzez polityczne przemówienia mobilizować społeczeństwo. Właśnie w tym okresie doszło do największej rozbudowy przemysłu propagandowego: powstały filmy historyczne, opery rewolucyjne, a także widowiska masowe z udziałem tysięcy wykonawców m.in. pokazy taneczne Arirang (kor. 아리랑 축제; ang. Arirang Mass Games), w których sztuka oraz polityka były całkowicie zintegrowane. Arirang to spektakularne widowiska masowe w Korei Północnej, łączące gimnastykę, taniec, akrobatykę i wizualizacje multimedialne, odbywające się głównie w Moranbong Stadium w Pjongjangu i angażujące tysiące uczestników: zawodowych sportowców, artystów oraz uczniów, a także studentów. Nazwa „Arirang” pochodzi od tradycyjnej koreańskiej pieśni ludowej, która w Korei Północnej stała się symbolem narodowej tożsamości, historii oraz cierpienia narodu. 

Podczas pokazów uczestnicy tworzą masowe układy taneczno-gimnastyczne, często w kształcie symboli politycznych, wizerunków przywódców lub motywów narodowych, a charakterystycznym elementem są “mosaic screens” (żywe mozaiki), czyli tysiące ludzi trzymających kolorowe kartki, które razem tworzą gigantyczne obrazy, np. portrety Kim Ir Sena, Kim Dzong Ila, sceny z historii KRLD lub symbole idei Dżucze. Widowisko łączy sztukę wizualną, muzykę i choreografię w sposób niemal teatralny, przekazując jednoznaczny przekaz ideologiczny.

Na tym tle odosobniona nie pozostała również wspomniana wcześniej kinematografia. Szczególne znaczenie mają dwa filmy: Kotpanum Chonio (The Flower Girl) oraz Pulgasari (Bulgasari).  Pierwszy z nich The Flower Girl, to jedna z oper rewolucyjnych adaptowanych na ekran. Opowiada o losach ubogiej dziewczyny w czasach japońskiej okupacji, która mimo cierpienia i przemocy zachowuje lojalność wobec idei rewolucyjnych. Film łączy melodramat z wyraźnym przekazem ideologicznym, stając się wzorcowym przykładem „sztuki dla rewolucji”. 

Z kolei Pulgasari, choć stylizowany na kino fantasy oraz potwora w stylu Godzilli, służył jako alegoria walki klasowej i siły zjednoczonego ludu przeciwko uciskowi feudalnemu. Co ciekawe, film ten został zrealizowany przez południowokoreańskiego reżysera Shin Sang-oka, porwanego wraz z żoną do KRLD, co podkreśla determinację reżimu w budowaniu własnego przemysłu filmowego na światowym poziomie. 

Równie istotnym, choć mniej omawianym, medium wychowawczym są bajki i seriale animowane dla dzieci, które w Korei Północnej pełnią funkcję edukacyjną i ideologiczną. Jedną z najbardziej znanych wśród obserwatorów zagranicznych, jest serial animowany Squirrel and Hedgehog, produkcja realizowana od lat 70. XX wieku, przedstawiająca przygody grupy zwierząt żyjących w fikcyjnym lesie, gdzie sowa i lis symbolizują wrogie państwa, natomiast wiewiórka oraz jeż mieszkańców KRLD, jak również ich sprzymierzeńców. Serial opowiada o bohaterskich działaniach wiewiórki w towarzystwie jeża, którzy to bronią swojego lasu przed inwazją „wrogów”, łącząc przygodę z jasno sprecyzowanym przesłaniem moralnym: lojalność wobec społeczności oraz poświęcenie dla dobra wspólnego. Postacie są wyraźnie zhierarchizowane ideologicznie. Na ten przykład wiewiórka i jeż są inteligentni, odważni, a także moralnie niezłomni, podczas gdy sowa oraz lis podstępni, jak i również okrutni. 

W kontekście wychowawczym dzieci uczą się “prawidłowo” odróżniać „dobro” od „zła”. Sam serial funkcjonuje natomiast, jako subtelna forma propagandy: poprzez atrakcyjną fabułę, oraz postacie zwierzęce dzieci przyswajają wartości lojalności wobec przywódcy, obrony ojczyzny i czujności wobec „wrogów zewnętrznych”, dzięki czemu Squirrel and Hedgehog można uznać za przykład animacji służącej nie tylko rozrywce, ale przede wszystkim socjalizacji politycznej najmłodszych widzów.

Wydawać by się zatem mogło, że upadek bloku wschodniego i katastrofalna sytuacja gospodarcza KRLD w latach 90. XX wieku, która doprowadziła w rezultacie do klęski głodu osłabi znaczenie Korei Północnej. Nic bardziej mylnego. Reżim zrozumiał, że nadszedł czas pełnej konsolidacji. Dążył do jeszcze silniejszego wykorzystywania kultury jako środka kontroli i jednoczenia społeczeństwa wokół władzy. Z czasem, szczególnie za rządów Kim Dzong Una, który objął władzę po swoim ojcu Kim Dzong Ilu, strategia ta zaczęła ewoluować obejmując działania zewnętrzne, mające na celu przedstawienie KRLD jako kraju nowoczesnego, stabilnego a przede wszystkim, co przyświecało założycielowi państwa – suwerennego. 

W ramach tych działań władza zdecydowała się zawłaszczyć obszar…turystyki. Zaczęto ją traktować nie tylko jako źródło dewiz, ale również jako narzędzie budowania określonego wizerunku. Warto nadmienić, że choć dostęp do Korei Północnej dla cudzoziemców pozostaje silnie ograniczony i jest w pełni kontrolowany przez władze, to jednak w ostatnich dwóch dekadach zauważalny jest wzrost liczby inicjatyw turystycznych, organizowanych głównie przez wyspecjalizowane agencje państwowe, takie jak Korea International Travel Company, North Korea Travel oraz Koryo Tours. Pod patronatem tego ostatniego powstała przeglądarkowa gra wyścigowa pn. “Pyongyang Racer”. Stworzona w Korei Północnej i wydana w 2012, została opracowana przez firmę Nostek we współpracy ze studentami Uniwersytetu Nauki i Technologii Kim Czcheka, w której gracz steruje samochodem produkcji północnokoreańskiej – Hwiparam II po ulicach Pjongjangu, odwiedzając znane miejsca jak: Plac Kim Ir Sena, Hotel Ryugyong, Łuk Triumfalny, Pomnik Czhollima czy Brama Potong, zbierając paliwo i unikając kolizji. Gra kończy się po trzech wypadkach, przy czym za odwiedzone punkty gracz zdobywa „znaczki” i otrzymuje informacje o tych miejscach. Sama gra ma retro, prostą grafikę przypominającą wczesne gry arcade z lat 90., pusty świat bez pieszych, statyczne scenerie i ograniczone animacje, a jej muzyka w tle jest monotonna, oferując jednocześnie unikalne spojrzenie na Pjongjang i ciekawostkę dla entuzjastów kultury północnokoreańskiej.

Turystyka została podporządkowana celom politycznym: obcokrajowcy odwiedzający kraj są prowadzeni wyłącznie trasami zatwierdzonymi przez reżim, które ukazują „osiągnięcia socjalizmu”, rozwój infrastruktury miejskiej (głównie w Pjongjangu), a także elementy dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego (np. wieże idei Dżucze, czy regiony górskie jak Kumgangsan). Wyjazdy te nie mają jednak charakteru rekreacyjnego. Przybierają one formę kontrolowanej obserwacji, W ten sposób turystyka staje się nie tylko środkiem ekonomicznym, ale też symbolicznym: zaproszeniem do „alternatywnej” narracji o Korei Północnej, kontrastującej z zachodnią krytyką. 

Nie bez znaczenia jest też fakt, że w działaniach tych uwzględnia się nowoczesne środki komunikacji wizualnej. Oficjalne strony internetowe, materiały promocyjne w mediach społecznościowych (w tym także w językach obcych), czy cyfrowe broszury ukazujące uśmiechniętych obywateli, zadbane ulice i rozwijającą się infrastrukturę. Szczególnie interesujące są przypadki zachodnich vlogerów (także na gruncie polskim), prezentujących materiały filmowe z pobytu w KRLD, często stając się częścią strategii miękkiej siły tego państwa. 

Nowe technologie na nieświadomej służbie
 

Dobrym przykładem tej tendencji stało się medium pn. Yuchify – platforma cyfrowa przypominająca Spotify, mająca na celu udostępnianie treści muzycznych północnokoreańskiego zespołu Moranbong Band takich jak chociażby: My country is the best, Campfire, Dash to the future, Advance of socialism czy Let’s go to the Mount Paektu. Ciekawostką w tym miejscu jest fakt, że powyższa platforma, powstała dzięki polskiej apolitycznej organizacji pn. Front Czhollima. Organizacja ta funkcjonuje w duchu przyjaźni polsko-północnokoreańskiej, skupiając się na promowaniu kultury i idei Korei Północnej poza granicami kraju. Nazwa nawiązuje do legendarnego Chollima, skrzydlatego konia – symbolu szybkiego rozwoju oraz wysiłku w KRLD, wykorzystywanego w propagandzie do mobilizacji społecznej i promowania idei socjalistycznego postępu. 

Innym przykładem jest z kolei postać Yeonmi Park. To uciekinierka z Korei Północnej, która stała się jedną z najbardziej rozpoznawalnych aktywistek antyreżimowych. Jej publiczne wystąpienia, publikacje i aktywność w mediach społecznościowych skutecznie przełamują propagandowy obraz „normalności” w KRLD, prezentując alternatywną perspektywę. Często dramatyczną, emocjonalną, ale też wykorzystywaną przez niektóre środowiska polityczne jako narzędzie delegitymizacji reżimu. 

W tym kontekście pojawia się jednak również wada działalności Yeonmi Park ze względu na relacjonowanie sprzecznych informacji na temat kraju. W odpowiedzi podejmowane są próby wzmacniania własnych kanałów komunikacyjnych m.in. poprzez aktywność północnokoreańskich vlogerek (np. młodej dziewczyny o pseudonimie YuMi), które w języku angielskim przedstawiają życie codzienne w KRLD w sposób atrakcyjny i często z wyraźnie ukrytym przekazem.

Nowoczesne narzędzia cyfrowe, począwszy od mediów społecznościowych aż po platformy streamingowe, mogą funkcjonować jako instrument wpływu, nawet jeśli użytkownicy nie są tego świadomi. Technologia sama w sobie nie jest neutralna: sposoby jej wykorzystania, projektowania i dystrybucji treści mogą kształtować percepcję, wzmacniać określone narracje i oddziaływać na postawy odbiorców, często bez ich intencjonalnego zaangażowania. 

W tym sensie „nieświadoma służba” technologii polega na tym, że użytkownicy, konsumenci i twórcy treści stają się pośrednikami w procesie przekazu, wartości lub wizerunku, nie zdając sobie sprawy z pełnego zakresu wpływu, jaki ich aktywność wywiera.

Czy uczeń przerósł mistrzów? Federacja Rosyjska i Chińska Republika Ludowa 

Choć Korea Północna dysponuje nieporównywalnie mniejszymi zasobami niż Chiny i Rosja, to mimo to zdołała w niektórych aspektach wypracować hermetyczną formę soft power, która łączy w sobie elementy zaczerpnięte z obu tych modeli. Pjongjang nie eksportuje swojej kultury w tradycyjnym sensie, ale tworzy wewnętrzny świat, który następnie przedstawia wybranym odbiorcom zewnętrznym w formie estetycznie dopracowanej i ideologicznie spójnej. 

Na ten przykład Chińska Republika Ludowa od lat rozwija złożony system miękkiej siły, oparty na połączeniu dynamicznego wzrostu gospodarczego, ekspansji kultury (poprzez instytuty Konfucjusza, media, film, czy sport), oraz aktywnej dyplomacji m.in infrasturkturalnej. Chiny inwestują w swoją markę narodową, starając się łączyć elementy tradycji z nowoczesnością i budować narrację o pokojowym nastawieniu. W odróżnieniu od KRLD, nie opierają się na izolacji, lecz na integracji z rynkami, organizacjami międzynarodowymi i społeczeństwami. 

W przypadku Federacji Rosyjskiej miękka siła stanowi obraz pojęć takich jak „rosyjski świat” (Russkij Mir), czy też opór wobec zepsucia Zachodu. Kluczową rolę w tym kontekście odgrywają media (np. RT, czy też Sputnik), działalność organizacji pozarządowych (np. Sieć) i fundacji wspierających „rosyjską tożsamość”, a także obecność kultury rosyjskiej w przestrzeni postsowieckiej. Rosyjska soft power często opiera się na podważaniu wiarygodności alternatywnych (zwłaszcza zachodnich) rozwiązań na kształtowanie życia publicznego. W tym sensie można stwierdzić, że Korea Północna pozostaje uczniem, który korzysta z doświadczeń mistrzów. W tym sensie Korea Północna może być postrzegana jako uczeń korzystający z doświadczeń swoich mistrzów, Chin w zakresie promocji dziedzictwa i nowoczesności oraz Rosji w zakresie retoryki oporu i antyzachodniego przekazu.

Źródła:

[1] Armstrong, Charles K. The North Korean Revolution, 1945–1950. Ithaca: Cornell University Press, 2003.
[2] Carrera, Rudy. “Juchify.com.” Music You Need To Hear, 2023. <https://musicyouneedtohear.com/juchify-com/>, dostęp: (10.08.2025 r.).
[3] Dutkiewicz, Piotr, and Dmitri Trenin. Russia: The Challenges of Transformation. New York: NYU Press, 2011.
[4] Fischer, Paul. A Kim Jong-Il Production: The Extraordinary True Story of a Kidnapped Filmmaker, His Star Actress, and a Young Dictator’s Rise to Power. New York, 2015.
[5] Grzechynka, Agnieszka. Wielokulturowość, zerokulturowość czy cyberkulturowość? Kraków, 2023.
[6] Jia, Oliver. The Flower Girl: How a North Korean Propaganda Film Achieved International Fame. NK News, 2022. <https://www.nknews.org/2022/09/the-flower-girl-how-a-north-korean-propaganda-film-achieved-international-fame/>, dostęp: (10.08.2025 r.).
[7] Jung, Da‑min. Boom in North Korean Tourism. The Korea Times, 2014. <https://www.koreatimes.co.kr/www/news/nation/2014/09/113_162712.html>, dostęp: (10.08.2025 r.).
[8] Kim, E. Tammy. Escape From the DPRK: How Yeonmi Park, a North Korean Defector, Became a Controversial Globe-Trotting Celebrity on the Stage of International Human Rights. The Nation, 2016. <https://www.thenation.com/article/archive/escape-from-the-dprk/>, dostęp: (10.08.2025 r.)
[9] Kim, Jong Il. On the Art of the Cinema. Pyongyang, 1973.
[10] Kownacki, Andrzej. Pulgasari (1985). Wild Weekly, 2024. <https://wildweekly.pl/2024/11/25/pulgasari-1985/>, dostęp: (10.08.2025 r.).
[11] Kurlantzick, Joshua. Charm Offensive: How China’s Soft Power Is Transforming the World. New Haven: Yale University Press, 2007.
[12] Lankov, Andrei. The Real North Korea: Life and Politics in the Failed Stalinist Utopia. Oxford: Oxford University Press, 2013.
[13] Levi, Natan. System polityczny Korei Północnej. Aspekty kulturowe. Warszawa, 2012.
[14] Mirowski, Jakub. Korea Północna-Pyongyang Racer. Gry z egzotycznych krajów. GRYOnline, 2016. <https://www.gry-online.pl/opinie/egzotyczne-gry-z-egzotycznych-krajow-interaktywna-rozrywka-poza-p/korea-polnocna-pyongyang-racer/zc53ddostęp: (10.08.2025 r.).
[15] Nye, Joseph S. Soft Power: The Means to Success in World Politics. New York: Public Affairs, 2004.
[16] Park, Yeonmi. In Order to Live: A North Korean Girl’s Journey to Freedom. London, 2015.
[17] Smith, Hazel. North Korea: Marketization from Below. Cambridge: Cambridge University Press, 2015.
[18] Sommer, Will. A North Korean Defector Captivated U.S. Media. Some Question Her Story. The Washington Post, 2023. <https://www.washingtonpost.com/media/2023/07/16/yeonmi-park-conservative-defector-stories-questioned/>, dostęp: (10.08.2025 r.).
[19] Young, Benjamin R. Cultural Diplomacy with North Korean Characteristics: Pyongyang’s Exportation of the Mass Games to the Third World, 1972–1996. The International History Review 42, no. 3 (2019).