Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych mają charakter pośredni – zwycięzcą zostaje kandydat, który otrzyma wymaganą większość w Kolegium Elektorów (ang. United States Electoral College). W rezultacie, wygrana w głosowaniu powszechnym nie zawsze jest tożsama z wyborem kandydata do pełnienia funkcji głowy państwa. Elektorzy najczęściej głosują zgodnie z wolą wyborców danego stanu, w myśl zasady „zwycięzca bierze wszystko”. Sytuacja, w której elektor sprzeciwi się wyborcom i zagłosuje zgodnie z własnymi przekonaniami, nie jest jednak wykluczona. Wiarołomni elektorzy (ang. faithless electors) pojawiali się kilkakrotnie w amerykańskiej historii, mimo to ani razu ich decyzje nie wpłynęły na wynik wyborów.
Autorka: Nadia Korzeń
Wiarołomni elektorzy w przeszłości
W XX wieku złamanie przysięgi przez elektorów miało miejsce sporadycznie i od 1912 roku ograniczało się do jednego głosującego w trakcie głosowania. Podczas wyborów prezydenckich w 2000 i 2004 roku także odnotowano po jednym takim przypadku. Sytuacja zmieniła się w 2016 roku, kiedy o urząd prezydenta ubiegali się Donald Trump i Hillary Clinton. Clinton wygrała w głosowaniu powszechnym, niemniej Trump miał zdobyć większość głosów elektorskich. W konsekwencji dwóch elektorów z ramienia Partii Demokratycznej utworzyło ruch, którego celem było pozbawienie wymaganej większości republikańskiego kandydata i przekonanie trzydziestu siedmiu reprezentantów Kolegium do złamania przysięgi. Do ruchu dołączyli elektorzy demokratów z Kolorado i Waszyngtonu. Według Lawrence’a Lessiga, profesora prawa w Harvard Law School i organizatora pomocy prawnej dla członków Kolegium występujących przeciwko Trumpowi, około 20 republikańskich elektorów rozważało wiarołomne głosowanie. Ostatecznie dziewięciu elektorów okazało się niewiernymi (jedynie dwóch z ramienia Partii Republikańskiej), przy czym potwierdzono ważność siedmiu z ich głosów. Była to największa liczba wiarołomnych elektorów w pojedynczym głosowaniu od ponad 100 lat.
Wiarołomni elektorzy a prawo stanowe
Wydarzenia z 2016 roku nie zmieniły wyniku wyborów, ale przypomniały o tym, że głosowanie elektorów nie jest jedynie formalnością. Zapobieganie podobnym sytuacjom w przyszłości nie jest w pełni możliwe, ponieważ nie istnieją żadne przepisy prawne na poziomie federalnym, które wymagałyby od elektorów lojalności wobec wyborców. Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych wprawdzie dwukrotnie stwierdził, że prawo stanowe regulujące kary dla wiarołomnych elektorów jest konstytucyjne (Chiafalo v. Washington, Colorado Department of State v. Baca) i aż 37 stanów oraz Dystrykt Kolumbii uchwaliły przepisy prawne zobowiązujące elektorów do głosowania zgodnie z wolą wyborców – część z nich za złamanie przysięgi przewiduje karę w postaci grzywny lub postępowanie karne. Piętnaście z wymienionych stanów uznaje jednak głosy wiarołomnych elektorów za ważne, a pozostałe trzynaście nie przewiduje żadnych regulacji w tym zakresie.
Rys. 1. Prawo stanowe dotyczące wiarołomnych elektorów
Źródło: FairVote
Wybory prezydenckie w 2024 roku
Czy istnieje zatem ryzyko wpłynięcia na wybór przyszłego prezydenta w nadchodzących wyborach? Powodzenie takiego scenariusza zależałoby przede wszystkim od poparcia kandydatów i różnicy między nimi. Głównymi kandydatami w tegorocznych wyborach są Donald Trump z ramienia Partii Republikańskiej oraz Kamala Harris z Partii Demokratycznej, która zastąpiła na tym miejscu urzędującego prezydenta Joe Bidena. 2 lipca 2024 roku, 3 tygodnie przed wycofaniem się Bidena ze startu w wyborach, opublikowano sondaż Reuters/Ipsos, zgodnie z którym w przypadku rezygnacji obecnego prezydenta Kamala Harris mogłaby liczyć na 42% głosów w porównaniu z 43-procentowym poparciem dla Trumpa. W pierwszym sondażu Reuters/Ipsos po oświadczeniu Joe Bidena o wycofaniu się z kandydowania Kamalę Harris poparło 44% ankietowanych, a Donalda Trumpa 42% – są to wciąż wyniki na marginesie błędu statycznego. Obecnie średnia sondaży wyborczych wskazuje na niewielką przewagę Harris nad Trumpem, wynoszącą jednakże nie więcej niż 1% głosów.
Stany wahające się
W rzeczywistości, marginalne różnice w poparciu ogółu Amerykanów nie są tożsame z możliwą do zdobycia sumą głosów elektorskich. Rywalizacja między kandydatami odbywa się przede wszystkim w tzw. stanach wahających się (ang. swing states) – regionach, w których ani demokraci, ani republikanie nie mają stałej, bezpiecznej przewagi poparcia nad drugą partią. Stany niezdecydowane zmieniają się co wybory i w praktyce decydują o ostatecznym wyborze prezydenta. W tegorocznych wyborach kluczowych dla uzyskania większości w Kolegium Elektorów okaże się od sześciu do dziewięciu z nich, dysponujących liczbą od 77 do 117 głosów. Kamala Harris może liczyć na minimum 203 głosy elektorów z „bezpiecznych” stanów, a Trumpa prawdopodobnie poprze nie mniej niż 218 członków Kolegium – do zwycięstwa w wyborach potrzeba co najmniej 270 głosów.
Rys. 2. Poparcie wyborcze dla poszczególnych partii w 2024 roku
Źródło: Opracowanie własne
Ze względu na stosunkowo niedawną zmianę kandydata na prezydenta z Partii Demokratycznej i dynamiczne zmiany w poparciu wyborców, w stanach wahających się brakuje jeszcze sondaży, które potrafiłyby z całą pewnością przewidzieć zwycięstwo jednej z dwóch partii. Przewaga jednego z kandydatów wśród ankietowanych najczęściej nie przekracza 5%. Nie brakuje także stanów, w których każde ogłoszone wyniki badań wskazują na innego prawdopodobnego zwycięzcę. W sytuacji, w której żaden z kandydatów nie obejmie zdecydowanego prowadzenia w stanach niezdecydowanych, różnice w głosach elektorskich mogą być również bardzo niewielkie, co zwiększy ryzyko próby wpłynięcia na wynik głosowania. Istnieje także możliwość, że zarówno Harris, jak i Trump otrzymaliby po 269 głosów w Kolegium, a w podobnej sytuacji jeden wiarołomny elektor mógłby zaważyć o wyborze prezydenta. Taki scenariusz jest mało prawdopodobny, ale nie niemożliwy. W 2000 roku George W. Bush wygrał głosowanie elektorskie większością zaledwie 271 głosów (choć sam sposób przeprowadzenia wyborów powszechnych budził kontrowersje).
Podsumowanie
Trudno jest przewidzieć wyniki wyborów przy tak rozwojowej sytuacji politycznej, niemniej ze względu na możliwe nieduże różnice w liczbie głosów na Kamalę Harris i Donalda Trumpa należy wziąć pod uwagę wszystkie ewentualności. Wiarołomni elektorzy nie podlegają karze według prawa federalnego, a stany różnią się między sobą zarówno w kwestii odpowiedzialności karnej, jak i ważności takiego głosu. Warto jednak przypomnieć, że wiarołomni elektorzy nigdy w historii Stanów Zjednoczonych nie wpłynęli na ostateczny kształt wyborów, a same szanse na zmianę wyniku przez pojedynczego elektora są stosunkowo niskie. W Kolegium Elektorów musiałby przypuszczalnie powstać ruch skupiający większą ilość jego członków, aby realizacja takiego planu stała się możliwa, choć, jak pokazały wybory prezydenckie w 2016 roku, niełatwo jest przekonać elektorów do wystąpienia przeciwko wyborcom.
Źródła:
[1] Agrawal, Nina. “All the Times in U.S. History That Members of the Electoral College Voted Their Own Way.” Los Angeles Times, December 8, 2016. https://www.latimes.com/nation/la-na-faithless-electors-2016-story.html.
[2] Boccagno, Julia. “Which Candidates Did the Seven ‘Faithless’ Electors Support?” CBS News, December 21, 2016. https://www.cbsnews.com/news/which-candidates-did-the-seven-faithless-electors-support-election-2016/
[3] Chávez, Steff. “The Six Swing States That Will Decide the US Presidential Race.” Financial Times, March 5, 2024. https://www.ft.com/content/c605260b-8e35-455d-873d-d71717db922e.
[4] Cheney, Kyle. “Lessig: 20 Trump Electors Could Flip.” Politico, December 13, 2016. https://www.politico.com/story/2016/12/donald-trump-electors-lessig-232598.
[5] Desilver, Drew. “Trump’s Victory Another Example of How Electoral College Wins Are Bigger than Popular Vote Ones.” Pew Research Center, December 20, 2016. https://www.pewresearch.org/short-reads/2016/12/20/why-electoral-college-landslides-are-easier-to-win-than-popular-vote-ones/.
[6] Elliott, Philip. “The 7 States That Will Decide the Election.” TIME, August 8, 2024. https://time.com/7009161/battleground-swing-states-2024-election/.
[7] FitzGerald, James. “Six Swing States Set to Decide the US Election.” BBC, July 29, 2024. https://www.bbc.com/news/articles/c511pyn3xw3o.
[8] Galston, William A. “Could a Single Faithless Elector Cost Joe Biden the Presidency?” Brookings, May 21, 2024. https://www.brookings.edu/articles/could-a-single-faithless-elector-cost-joe-biden-the-presidency/.
[9] Jackson, Chris, Annaleise Azevedo Lohr, and Charlie Rollason. “Only Michelle Obama Bests Trump as an Alternative to Biden in 2024.” Ipsos, July 2, 2024. https://www.ipsos.com/en-us/only-michelle-obama-bests-trump-alternative-biden-2024.
[10] Lange, Jason. “Exclusive: Harris Leads Trump 44% to 42% in US Presidential Race, Reuters/Ipsos Poll Finds.” Reuters, July 26, 2024. https://www.reuters.com/world/us/harris-leads-trump-44-42-us-presidential-race-reutersipsos-poll-finds-2024-07-23/?utm_source=twitter&utm_medium=Social.
[11] Wheeler, Russell. “Can the Electoral College Be Subverted by ‘Faithless Electors’?” Brookings, October 21, 2020. https://www.brookings.edu/articles/can-the-electoral-college-be-subverted-by-faithless-electors/.
[12] Wolf, Zachary B., Ethan Cohen, and Renee Rigdon. “What Happens If There’s a Tie in 2024? Be Ready for a ‘Contingent Election.’” CNN, August 4, 2024. https://edition.cnn.com/2024/08/04/politics/tie-presidential-election-what-matters/index.html?iid=cnn_buildContentRecirc_end_recirc.
[13] Wolf, Zachary B., and Renée Rigdon. “Why an Election for 330 Million-plus People May Still Come down to so Few Votes.” CNN, July 20, 2024. https://edition.cnn.com/2024/07/20/politics/electoral-votes-swing-state-margins-dg/index.html.
[14] Żołądek, Łukasz. “Kolegium Elektorów w Amerykańskich Wyborach Prezydenckich.” INFOS 14/2020, December 10, 2020. https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/publikacjeBAS.xsp?seria=3.
[15] “Lessig: Electors May Have ‘Moral Reason’ Not to Pick Trump,” MSNBC, December 13, 2016. https://www.msnbc.com/mtp-daily/watch/lessig-electors-may-have-moral-reason-not-to-pick-trump-832198211558.
[16] “Presidential Elections,” FairVote, last updated July 2024. https://fairvote.org/resources/presidential-elections/#faithless-elector-state-laws.
[17] “The Electoral College,” National Conference of State Legislatures, last modified March 21, 2023. https://www.ncsl.org/elections-and-campaigns/the-electoral-college.
[18] “Election 2024 Polls: Harris vs. Trump,” The New York Times, last updated August 15, 2024, https://www.nytimes.com/interactive/2024/us/elections/polls-president.html.