Erdoğan przyśpiesza wybory i przedłuża stan wyjątkowy. Korespondencja ze Stambułu

Choć decyzji o przyśpieszeniu łączonych wyborów prezydenckich i parlamentarnych spodziewano się od kilku miesięcy, prezydent Turcji Recep Tayyip Erdoğan znów wszystkich zaskoczył. Turcy pójdą do urn nie w listopadzie 2019 r., a już za 9 tygodni – 24 czerwca – co prasa nazwała „wyścigiem” w tempie „odrzutowca”, a opozycja – dowodem na „panikę” Erdoğana.

Jeszcze kilka dni wcześniej prowadzący od miesięcy nieoficjalną kampanię Erdoğan zarzekał się, że nie ma o tym mowy. Tymczasem zaledwie dzień po sugestii lidera Partii Ruchu Nacjonalistycznego (MHP) Devleta Bahçelego – sojusznika prezydenta – by przyśpieszyć wybory, został on zaproszony przez głowę państwa i jednocześnie szefa Partii Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP/AK Parti) na rozmowę. Zdjęcie uścisku dłoni obu polityków w prezydenckim pałacu Ak Saray (tur. „Biały Pałac”, zbieżność z AK Parti nieprzypadkowa) z 18 kwietnia obiegło pierwsze strony większości tureckich gazet.

Powody „rajdu” po fotel prezydencki

Większość analityków prognozujących scenariusz przedterminowych wyborów wskazywało raczej 15 lipca br., czyli drugą rocznicę nieudanego puczu wojskowego, który miał obalić rządy AKP. Byłoby to symboliczne przejście w kierunku Nowej Turcji z systemem prezydenckim, ugruntowującym rolę Erdoğana jako niekwestionowanego lidera narodu. Można dostrzec co najmniej kilka istotnych – choć nie przedstawionych wprost opinii publicznej – powodów pośpiechu.

• Przede wszystkim są to czynniki ekonomiczne. Choć rząd może pochwalić się wzrostem gospodarczym w ostatnim roku na poziomie 7,4%, nie ma to przełożenia na poziom życia obywateli. Ceny podstawowych produktów i opłat rosną (inflacja ponad 10%), a notowania tureckiej liry na rynkach walut spadają w rekordowym tempie – tylko w ciągu 4 lat prezydentury Erdoğana jest to utrata wartości w stosunku do euro i dolara o ponad 40%. Nic nie wskazuje, by szybko miało się to zmienić i rząd zdał sobie sprawę, że przy pesymistycznych prognozach gospodarczych na przyszłość nie utrzyma obecnego poparcia przez 17 miesięcy.
• Opada ferwor po zwycięstwie w operacji „Gałązka oliwna”. Choć prezydent zarzekał się, że zniszczy w całości kurdyjską autonomię w Syrii przy tureckiej granicy, jest to mało prawdopodobne, gdyż wiązałoby się to z konfrontację z wspierającymi Kurdów Amerykanami. Przyszedł czas na żmudną dyplomację, która nie rozemocjonuje już i nie przyciągnie do AKP nowego elektoratu.
• Przedłużanie sojuszu z nacjonalistami z MHP z jednej strony zniechęciłoby do AKP popierających ją jeszcze konserwatywnych, religijnych Kurdów, a z drugiej oznaczałoby konieczność pójścia na dalsze ustępstwa wobec koalicjanta.
• Bahçeli chce uniknąć potencjalnych wpadek w oczekiwaniu na wybory, co mogłoby spowodować odpływ elektoratu MHP, zwłaszcza do innego nacjonalistycznego ugrupowania „Dobra Partia” (İyi Parti)[1]. MHP przystała do sojuszu z AKP z obawy o przetrwanie w ogóle, gdyż nawet dla niej ustalony jeszcze w 1983 r. 10-procentowy próg wyborczy – najwyższy na świecie – mógłby być zabójczy w wyborach parlamentarnych. Wejście w koalicję pozwoli ominąć to ograniczenie i zapewni reprezentację MHP w parlamencie, lecz w zamian nie wystawi ona swojego kandydata w wyborach prezydenckich[2].

Bezradność opozycji

Przedterminowych wyborów spodziewała się Meral Akşener – liderka „Dobrej Partii” – która niespełna pół roku temu oddzieliła się od MHP, mającej do tej pory monopol na nastroje nacjonalistyczne. Nie było jej zgody na poparcie Bahçelego dla Erdoğana w kwestii zmian ustrojowych. Akşener jako jedyna spośród opozycji wydaje się być przygotowana do walki o fotel prezydencki. Reszta ugrupowań, idąc za tureckim przysłowiem, błądzi „niczym kurczak z odciętą głową”.

Największym ugrupowaniem opozycyjnym pozostają kemaliści wierni laickości państwa, tj. Republikańska Partia Ludowa (CHP). Mimo buńczucznych zapowiedzi, że „2018 będzie rokiem demokracji”, gdyż „koniec reżimu jednego człowieka został dostrzeżony”, wciąż nie ogłoszono jej oficjalnego kandydata, choć dwoje członków – Öztürk Yılmaz i Didem Engin – wyrwało się przed szereg jeszcze przed kongresem partii.

Naturalną opcją dla CHP jest jej lider – Kemal Kılıçdaroğlu. W ubiegłym roku, w odpowiedzi na kontrowersyjny wyrok 25 lat więzienia dla jednego z parlamentarzystów,  poprowadził on dość udany 25-dniowy ponadpartyjny „Marsz sprawiedliwości” z Ankary do Stambułu. Zdołał wówczas przyciągnąć różne środowiska przeciwne prezydentowi i proponowanym przez niego zmianom ustrojowym, w tym licznych dziennikarzy.

Jednak nawet „maszerujący Kemal” w pojedynkę nie może zagrozić obecnemu prezydentowi i AKP, a wejście w przedwyborczy sojusz będzie dla CHP niezwykle karkołomne. Republikanie musieliby połączyć siły z albo nacjonalistami z „Dobrej Partii”, albo z islamistami z „Partii Szczęścia” (Saadet Partisi – ideologiczne początki AKP), albo ze skupioną na kwestii Kurdów Ludową Partią Demokratyczną (HDP) – co dla kemalistów będzie szczególnie trudne, gdyż Kılıçdaroğlu poparł walkę z Kurdami w Syrii. Kurdyjska HDP nie stanowi zagrożenia dla Erdoğana w wyborach prezydenckich, może jednak ponownie wejść do parlamentu jako trzecia siła.

Ciekawym dystraktorem elektoratu AKP mógłby stać się Abdullah Gül – niegdyś człowiek Erdoğana, prezydent w latach 2007-2014, który później rozstał się z partią (nie mylić z Fethullahem Gülenem, obwinianym o pucz wojskowy). Gül powszechnie uchodzi za polityka bardziej umiarkowanego, światowego i świetnie wykształconego – o jego potencjalnej kandydaturze wspominała „Partia Szczęścia” – o ile wyrazi on taką wolę.

Póki co, AKP jest jednak pewna zwycięstwa twierdząc, że nie ma z kim przegrać – według słów wicepremiera Bekira Bozdağa „opozycja została złapana na deszczu bez parasola[3]”.

Poprawki do konstytucji – co się zmieni?

Wybory usankcjonują dominującą rolę prezydenta dzięki 18 poprawkom do konstytucji zatwierdzonym w kontrowersyjnym referendum rok temu – 16 kwietnia 2017 r. Plebiscyt mocno spolaryzował społeczeństwo, a opozycja zarzuciła władzy sfałszowanie wyników. Warto dodać, że kampania „na TAK” w dobie stanu wyjątkowego była szczególnie brutalna – przeciwników politycznych rząd zrównywał z „puczystami” lub „terrorystami”.

Obóz zmian ostatecznie osiągnął nieznaczną przewagę (51,4%), ale zakwestionowano ważność nawet 1,5 mln nieostemplowanych kart użytych w głosowaniu. Ostatecznie zarzuty oddaliła Najwyższa Komisja Wyborcza – organ już wówczas mocno upolityczniony – lecz do dziś nad rządem ciąży podejrzenie oszustwa[4].

Według nowych przepisów zlikwidowany zostanie urząd premiera, a jego rolę przejmie prezydent – jednocześnie głowa państwa. To on dobierze sobie – bez wymogu wotum zaufania – gabinet ministrów, którzy nie będą mogli być jednocześnie posłami. Prezydent będzie mógł także, z pewnymi wyjątkami, wydawać dekrety z mocą ustawy bez autoryzacji parlamentu. W warunkach mianowania rządu spoza izby, jej rola sprowadzona zostanie zatem w zasadzie do każdorazowego tworzenia doraźnych koalicji przy konkretnych projektach ustaw.

Znacznie ograniczona zostanie możliwość kontroli parlamentu nad rządem i prezydentem, gabinet bowiem nie będzie już przed nim odpowiedzialny. Procedura impeachmentu będzie mogła być zainicjowana przez 50%, a skierowana do rozpatrzenia przez sąd dopiero przy poparciu 60% posłów. To nie parlament podejmie ostateczną decyzję o odwołaniu prezydenta, lecz Trybunał Konstytucyjny – którego 12 z 15 członków będzie mianowanych przez… prezydenta.

Po zmianach pełnia władzy głowy państwa nie będzie jednak tak oczywista, jak mogłoby się wydawać. Do tego mimo wszystko potrzebne jest „podwójne” zwycięstwo, tj. także większość parlamentarna. Szczegółowo opisał to Alan Makovsky, od wielu lat obserwujący turecką scenę polityczną[5].

Parlament będzie miał np. niemal wyłączną inicjatywę ustawodawczą w pewnych kwestiach, zwłaszcza w ustalaniu budżetu, jak również przy normach prawa karnego, deklaracji wojny czy zezwoleniu na pobyt wojsk obcych państw na terenie Turcji. Parlamentarna legislatywa – zawetowana przez prezydenta – jego sprzeciw będzie mogła obalić przy bezwzględnej większości 301/600 posłów.

Rola parlamentu ulegnie nawet wzmocnieniu – w sytuacji stanu wyjątkowego. Jego wprowadzenie przez prezydenta wciąż będzie wymagało autoryzacji izby, podobnie jak każdy prezydencki dekret wydany w takich okolicznościach – w przeciwnym razie straci on moc po trzech miesiącach. Obecnie Erdoğan nadużywa przywileju wydawania dekretów, a zdominowany przez AKP parlament oczywiście nie protestuje. Stąd „na ostatniej prostej” stan wyjątkowy przedłużono po raz siódmy.

Interesującą kwestią będzie sposób rozpisywania przedterminowych wyborów. Prezydent oczywiście będzie mógł w dowolnej chwili rozwiązać nieposłuszny parlament dekretem, jednak wcale nie musi mu się to opłacać. Oznaczałoby to bowiem skrócenie również i jego 5-letniej kadencji – odtąd bowiem wybory parlamentarne i prezydenckie zawsze mają odbywać się jednocześnie. A ilość kadencji będzie ograniczona do dwóch – z pominięciem bieżącej, co oznacza, że Erdoğan może rządzić maksymalnie do 2028 r.

Prognozy – czy ktoś może mu przeszkodzić?

Ostatnie lata pozwalały obserwować, jak Erdoğan konsekwentnie dąży do budowy Nowej Turcji jako osobistego projektu zarządzanego (jego) silną ręką. Populistyczna polityka uzupełniona osmańskimi sentymentami, ale i sprawne lawirowanie między UE, NATO a Rosją i krajami Bliskiego Wschodu pozwoliły mu zdobyć zaufanie zarówno elektoratu konserwatywnego religijnie, jak i nacjonalistycznego, a nawet proeuropejskiego. Stopniowo tworzył nowy system prezydencki dla siebie i wydawał się pewnie kroczyć po przedłużenie prezydentury.

Jest niemal pewne, że tak się stanie za niespełna dwa miesiące. By odnieść sukces, ma wszelkie narzędzia – możliwe będą manipulacje przy wyborach (stan wyjątkowy), część opozycji siedzi w więzieniu (HDP), a kluczowe media już zostały przejęte przez państwo. Jednak Erdoğan będzie mógł ogłosić triumf tylko, jeśli „wygra wszystko” – prezydenturę i większość AKP w parlamencie. A skoro był zmuszony przyśpieszyć wybory – oznacza to, że sam ma obawy. By zachować balans, tureccy wyborcy mogą zagłosować na Erdoğana, ale nie na AKP – jak w 1999 r., gdy wyniki jednoczesnych wyborów (wówczas parlamentarnych i samorządowych) wykazały sporą rozbieżność.

Jeden głos rozsądku, choć mocno spóźniony, pojawił się zatem w obozie opozycji. Kılıçdaroğlu zasugerował, by każda z partii opozycyjnych wystawiła do wyborów prezydenckich swojego kandydata, co miałoby rozbić elektorat AKP na pomniejsze ugrupowania, a następnie zgodnie poparła tego, który wejdzie z Erdoğanem do drugiej tury. Będzie jednak niezwykle trudno pogodzić interesy laickich republikanów, prawicowych nacjonalistów, kurdyjskiej lewicy i islamistów.

(FMM)

[1] https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2018/04/turkey-why-erdogan-could-push-for-early-elections.html

[2] http://www.hurriyetdailynews.com/opinion/murat-yetkin/nationalist-party-takes-turkey-to-snap-elections-once-again-130543

[3] http://www.hurriyetdailynews.com/akp-confident-erdogan-will-win-presidency-in-first-election-round-on-june-24-130560

[4] https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2017-04-28/referendum-konstytucyjne-kolejny-krok-w-strone-nowej-turcji

[5] https://www.americanprogress.org/issues/security/reports/2017/12/19/444281/turkeys-parliament/

Jugendbegegnung des deutschen Bundestagesanlässlich des GedenktagesfürdieOpfer des Nationalsozialismus to coroczna młodzieżowa konferencja poświęcona historii Holokaustuorganizowana przez Bundestag, w której miałem okazję uczestniczyć jako reprezentant Forum Młodych Dyplomatów. W tym roku miałaona miejsce w dniach 27-31.01., a jej tematprzewodni brzmiał: „WiderstandausGewissensgründen” („Opór z powodów moralnych”).

Tegoroczna edycja Jugendbegegnung rozpoczęła się w Dachau. Pierwszy dzień to oczywiście kwestie organizacyjne, przydział do grup w ramach, których później współpracowaliśmy oraz wykład wprowadzający do tematyki spotkania. Wydarzenie na szczęście szybko zaczęło nabierać tempa. Drugiego dnia rozpoczęły się debaty i warsztaty podczas, których dyskutowaliśmy o życiorysach młodych działaczy antyhitlerowskich, celach jakie chcieli osiągnąć, wpływie jaki na nich wywarły filozofia i literatura oraz o ich prześladowaniach, procesach i śmierci. Dyskusje te toczyliśmy na Uniwersytecie Ludwiga Maksymiliana w Monachium, gdzie działała słynna grupa „Biała Róża” ( Weiβe Rose). Łatwo się zatem domyślić, iż obowiązkowym punktem programu było także zwiedzanie gmachu uniwersytetu, który zrobił na mnie jak najbardziej pozytywne wrażenie. Wszystko to sprawiło, iż „monachijska część” konferencji miała wyjątkowy charakter.Kluczowym punktem trzeciego dnia była historia obozu koncentracyjnego w Dachau oraz jego więźniów. W czasie zwiedzania muzeum obozu dowiedziałem się, iż istnieją dwie szkoły opowiadania historii Holokaustu: polska i niemiecka. Pierwsza koncentruje się na emocjach, gdyż w ten sposób przewodnik stara się uzmysłowić słuchaczom jak bardzo cierpieli ludzie w obozach koncentracyjnych. Natomiast w myśl drugiej należy skupić się na przekazaniu wiedzy niezbędnej do zrozumienia tamtych wydarzeń, aby zachęcić zwiedzających do pogłębienia tego tematu. Biorąc pod uwagę cele szkoły niemieckiej muszę przyznać, że chyba zostały one w moim przypadku zrealizowane.Zwiedzając obóz nie byliśmy epatowani okrucieństwem oprawców, nie słuchaliśmy zbyt wielu historii o osobistych dramatach więźniów, ale przekazano nam mnóstwo wiedzy. Natomiast osobiste zwierzenia pozostawiono świadkom tamtych wydarzeń. Dlatego na zakończenie tamtego dnia uczestniczyliśmy w spotkaniu z WolodymeremDschelali – więźniem obozu w Dachau, robotnikiem przymusowym, poetą z pasji, który po wojnie został muzykiem. Opowiadał nam o tym, że był członkiem ruchu oporu, brał udział w akcjach dywersyjnych, przemycał do obozu informacje i lekarstwa, przeplatając swą opowieść co jakiś czas żartem. Po swojej ucieczce z Dachau wrócił do ZSRR, gdzie był prześladowany i traktowany w podejrzliwy sposób gdyż wrócił z Zachodu. Tym niemniej taki człowiek jak on potrafi po tak wielu przejściach na sam koniec swojego wywodu powiedzieć z uśmiechem na ustach, że tą historią nie należy się tak przejmować, gdyż najważniejsze jest to żeby to się nie powtórzyło. Co więcej, w bardzo podobnej atmosferze przebiegało spotkanie z Przewodniczącym Bundestagu Wolfgangiem Schäuble oraz Anitą i Renate Lasker, które odbyło się ostatniego dnia konferencji ( 31.01.2018.) w Bundestagu. Wszyscy byliśmy pod wrażeniem tego, że ludzie mający za sobą tak tragiczną historię potrafią o tym bez żadnego patosu a przy tym z dystansem i humorem porozmawiać z młodzieżą. Równie wspaniałe były także treść i oprawa Gedenkstunde, czyli wydarzenia mającego na celu upamiętnienie ofiar narodowego socjalizmu, którego odbyło się w sali plenarnej Bundestagu. Przemówienia wygłosili wtedy WolfgangSchäuble i Anita Lasker.

Jugendbegegnung to jednak nie tylko debaty, warsztaty, nauka niemieckiego i miłe wspomnienia z tym związane, ale także rozmowy kuluarowe i mniej optymistyczne refleksje na przyszłość. Pomiędzy panelami dyskusyjnymi oraz wieczorami po zajęciach często rozmawialiśmy o sytuacji w Europie, Niemczech i na świecie.Można było wtedy usłyszeć, że sukces wyborczy AfD niepokoi wielu Niemców. W czasie prelekcji niejednokrotnie określano tę partię jako skrajnie prawicową i nieobliczalnąoraz wskazywano na to jak niebezpieczny jest prawicowy populizm dla wartości europejskich. Za przykład podano niedawno uchwaloneprawo w Bawarii na mocy, któregotymczasowe aresztowanie na okres do 3 miesięcy jest dopuszczalne na podstawie samego podejrzenia o terroryzm. Często podkreślano także uniwersalizm praw człowieka, a uchodźców porównywano do Żydów w okresie Holocaustu. Robili to zarówno uczestnicy ( spośród których część jest zaangażowana w pomoc uchodźcom), ale także paneliści w tym m.in. Wolfgang Schäuble i Anita Lasker. Jednakże obok wrażliwości wobec imigrantów i uchodźców pojawiły się także pytania o zagrożenia jakie niesie ze sobą migracja, o to jak pogodzić otwartość na obcych z ideą państwa prawa. Niektórzyuczestnicy mówili także o fali nacjonalizmu ogarniającej Polskę, Węgry czy Austrię.Można było odnieść wrażenie, że jest ona interpretowana przez nich jak preludium do dyktatury. Sam byłem także pytany o sytuację w Polsce, o poglądy polskich władz na integrację europejską czy nasz stosunek do Rosji. Nie było to dla mnie zdziwieniem, gdyż rzeczą naturalną jest, iż Niemcy chcą zrozumieć co się dzieje u ich sąsiada. W odpowiedzi nikogo nie oceniając, starałem się tłumaczyć istotę naszego sporu o reformę sądownictwa oraz perspektywę Jarosława Kaczyńskiego, która jest ściśle związana z historią Polski po II wojnie światowej. Objaśniałem także polski sceptycyzm odnośnie gazociągu północnego i budowy „europejskiego superpaństwa”. Budujące jest to, że chętnie słuchano moich wyjaśnień. Bardziej pesymistyczne natomiast, iż w wielu kwestiach widziałem rozbieżności pomiędzy polskim a niemieckim punktem widzenia.

Autor: Przemysław Matuszczak

Newroz – stare święto nowym symbolem Kurdów

Newroz to święto nadejścia Nowego Roku, hucznie obchodzone 21 marca przez Kurdów we wszystkich państwach, w których żyją. Obecnie stał się on także symbolem kurdyjskiej jedności i oporu. W tym roku, w obliczu tureckiej interwencji w Syrii przeciw kurdyjskim bojówkom YPG, Newroz był okazją do zamanifestowania kategorycznego sprzeciwu wobec operacji militarnej “Gałązka oliwna”. Wymowne hasło przewodnie tegorocznych obchodów głosiło: “Newroz jest oporem! To Wiosna Ludów przeciw faszyzmowi!”.

Zimę żegna się tańcząc, śpiewając i paląc ogniska, nad którymi wykonuje się skoki. Nadejście wiosny celebruje wiele narodów Azji – od Kazachstanu przez Iran aż po Turcję – a korzenie tego święta sięgają najprawdopodobniej tysiące lat wstecz. Kurdowie jednak nadali Newrozowi także charakter święta narodowego, głównie za sprawą separatystycznej Partii Pracujących Kurdystanu (PKK), która w 1984 r. rozpoczęła zbrojną walkę z państwem tureckim o niepodległy Kurdystan. Od tej pory nieraz dochodziło w tym dniu do eskalacji przemocy.

Napięcie przed obchodami święta

Rozruchów i ataków obawiano się także w tym roku, gdyż polaryzacja tureckiego społeczeństwa rośnie. Rząd, prowadząc nieoficjalną kampanię przed przyszłorocznymi kluczowymi wyborami prezydenckimi, parlamentarnymi i regionalnymi, tylko podsyca nasilające się nastroje nacjonalistyczne wśród Turków. Wśród Kurdów rośnie zaś frustracja związana z presją aparatu państwowego na kurdyjskich polityków, przede wszystkim jednak w większości solidaryzują się oni z pobratymcami w syryjskim Afrinie.

Tegoroczny Newroz dał okazję do wyrażenia tych negatywnych emocji. Nastąpił bowiem w krytycznym momencie, tuż po ostatecznym upadku Afrinu – po dwóch miesiącach ofensywy 18 marca turecka armia zajęła ostatecznie miasto. Towarzyszyły temu wydarzenia kompromitujące miejscowych sojuszników Turcji, czyli tzw. Syryjską Wolną Armię (FSA) i bojówki islamistyczne, wywodzące się z Al-Kaidy. Zdobywcy przystąpili do plądrowania sklepów i mieszkań opuszczonych przez co najmniej 150 tys. osób, które zdążyły uciec z miasta. Zniszczyli także pomnik kowala Kawy – legendarnej postaci wśród Kurdów, która miała zapoczątkować tradycję palenia ognia na znak oporu wobec ucisku władzy[1].

Warto podkreślić, że 18 marca wypadała także 103. rocznica zwycięstwa wojsk osmańskich na półwyspie Gallipoli nad siłami Ententy w I wojnie światowej, obchodzona jako Dzień Męczennika. Głos zabrał tam prezydent Recep Tayyip Erdoğan, mówiąc: “Turcja odnosła w Afrinie ogromny sukces w walce z terroryzmem, podobnie jak w bitwie pod Çanakkale”. Dziś nawiązania do historycznego zwycięstwa można oglądać m.in. na stacji metra Yenikapı w Stambule na wystawie pt. “Listy z Çanakkale do Afrinu”.

Tło: od nadziei na pokój po nowy konflikt

Pięć lat temu – w 2013 r. – można było mieć nadzieję, że konflikt zostanie zażegnany. Od 2012 r. za pośrednictwem legalnych partii kurdyjskich trwały bowiem rokowania pokojowe między rządem tureckim a uwięzionym liderem PKK Abdullahem Öcalanem. Wydawało się, że po trzydziestu latach krwawej wojny domowej, w której zginęło ok. 40 tys. osób, kraj jest na drodze do rozwiązania konfliktu. Zbliżający się wówczas Newroz był najlepszym momentem, by to zaakcentować – w 2013 r. cała Turcja w napięciu oczekiwała, co przyniesie pierwszy dzień wiosny[2].

Było to wydarzenie przełomowe – kurdyjska posłanka Pervin Buldan odczytała wtedy po turecku i kurdyjsku list Öcalana, w którym odrzucił on przemoc i apelował o pokojową walkę o prawa Kurdów. Odsiadujący od 1999 r. wyrok dożywotniego pozbawienia wolności lider PKK wzywał do dialogu z rządem na czele z ówczesnym premierem, a obecnym prezydentem Erdoğanem. Jego przesłanie usłyszały setki tysięcy Kurdów w nieoficjalnej “stolicy” tureckiego Kurdystanu – mieście Diyarbakır/Amed – a miliony w całej Turcji. Przez ponad rok przemoc faktycznie ustała.

Jak pokazała jednak niedaleka przyszłość, nie na długo. Proces stanął w miejscu, a Kurdowie stracili wiarę w dobre intencje rządu tureckiego, gdy ten nie zgadzał się na pomoc dla oblężonego przez ISIS kurdyjskiego miasta Kobanî. Zza granicznego ogrodzenia tureccy Kurdowie z goryczą obserwowali dym nad miastem po syryjskiej stronie, a rząd pozostawał bierny wobec ofensywy dżihadystów, nie chcąc wspierać powiązanych z PKK kurdyjskich Powszechnych Jednostek Ochrony (YPG).   

Ostatecznie proces pokojowy został pogrzebany w 2015 r. po czerwcowych wyborach parlamentarnych. Wygrała je Partia Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP), jednak nie była w stanie utworzyć rządu samodzielnie. Szykujący się do przejęcia pełni władzy w Turcji Erdoğan potrzebował całkowitej większości, by wprowadzić system prezydencki. Na to nie było zgody wśród kurdyjskiej Ludowej Partii Demokratycznej (HDP), która osiągnęła rekordowy wynik 13%.

W tym czasie doszło do ataku terrorystycznego w mieście Suruç, od którego ruszyła lawina przemocy. 20 lipca w pokojowym wiecu młodzieżowym, który wyrażał solidarność z pobliskim Kobanî i chęć odbudowy miasta, zginęło ponad 30 aktywistów. PKK, obwiniając za zamach islamistyczne ugrupowania wspierane przez państwo, podjęło akcje odwetowe wymierzone w tureckie służby porządkowe. Zabójstwo dwóch policjantów przesądziło o ostatecznym zerwaniu procesu pokojowego i rozpoczęciu przez Turcję ofensywy na bazy PKK w Iraku, Syrii, a także samej Turcji. Bojówki stawiły zbrojny opór, co przerodziło się w regularne bitwy miejskie m.in. w Diyarbakır, Cizre, Silopi czy Nusaybin, w których zginęło co najmniej 2 tys. osób, w tym wielu cywili[3]. Obszary walk, jak część dzielnicy Sur w Diyarbakır, do dziś pozostaje w ruinie, otoczona betonowym murem i zasiekami.

Opór miejski PKK został zdławiony, jednak konflikt wciąż się tli. Co jakiś czas tureckie wojsko niszczy bazy separatystów w Iraku lub likwiduje jej uśpione komórki w Turcji. Zdarzają się także ataki PKK, w których giną głównie policjani i żołnierze. Obowiązujący stan wyjątkowy po puczu z 2016 r. pozwolił rządowi zdymisjonować większość samorządowców z HDP we wschodnich prowincjach kraju – choć nie mieli oni z zamachem stanu nic wspólnego – jak też i zwiększyć tam obecność wojska.

Tegoroczne obchody – zdecydowane “NIE” dla rządu

To wszystko sprawiło, że tegoroczny Newroz mógł przerodzić się w zamieszki. Udając się na wiec do Diyarbakır, nie można było być pewnym, czy nie zostanie on odwołany w ostatniej chwili. Był to w końcu wielki finał obchodów organizowanych od kilku dni w głównych kurdyjskich ośrodkach, ale i w Stambule czy w niektórych miastach europejskich, np. w Niemczech. Kontrole bezpieczeństwa były niezwykle skrupulatne, a tureckie służby robiły, co mogły, by stłumić kurdyjski zapał tego dnia.

Policja już na wejściu przesłuchiwała i spisywała dane przybywających osób, a także konfiskowała od uczestników przedmioty w jakikolwiek sposób kojarzące się z kurdyjskimi symbolami, takie jak barwne chusty, sznurki, a nawet berety z czerwoną gwiazdą à la Che Guevara – gdyż PKK/YPG reprezentują lewicowe ideologie.  Spotkało to także nas – nielicznych obcokrajowców, zarówno dziennikarzy, jak i studentów – gdyż nasza obecność budziła szczególną podejrzliwość.

Bynajmniej nie sprawiło to, by święto straciło swoje kolory. O ile udających się na plac witał z plakatów nie kto inny, jak prezydent Erdoğan, to po pokonaniu bramek otoczyła nas feeria barw. Nad głowami wielotysięcznego tłumu powiewały nie tylko czerwono-żółto-zielone kurdyjskie flagi, które w jakiś sposób dostały się na plac, ale i te fioletowe, kojarzące się z reprezentowaną w parlamencie HDP. Inaczej niż na kurdyjskich terenach w Syrii czy Iraku, w Diyarbakır na sztandarach trudno było jednak wypatrzeć podobiznę Öcalana. Jego imię słyszalne było jednak co chwilę – wśród tradycyjnego tańca dabke w rytm kurdyjskojęzycznej muzyki przebijały się hasła “Bijî Serok Apo” (“niech żyje Serok Apo” – czyli właśnie Abdullah Öcalan), choć wszyscy mieli świadomość, że w tłumie sytuację monitorowali liczni “tajniacy”.

Pozdrowień dla lidera PKK i Afrinu nie szczędzili także występujący politycy w bardzo zdecydowanych wystapieniach. Podobnie, jak pięć lat wcześniej, przemawiała posłanka HDP Pervin Buldan, tym razem jednak wprost nazywając porozumienie rządzącej AKP Erdoğana z Nacjonalistyczną Partią Działania (MHP) “faszystowskim”, a działania Turcji w Afrinie “ludobójstwem”. W emocjonalnym wystąpieniu mówiła do zgromadzenia: “Macie do wykonania tylko jedno zadanie: biorąc za podstawę odczytany na Newrozie w 2013 roku list Öcalana, powinniście niezwłocznie promować jego pokojową politykę”. Buldan wyraziła także przekonanie, że jeśli Kurdowie twardo przeciwstawią się porozumieniu AKP-MHP, partie te poniosą porażkę w wyborach w 2019 r.[4]

Innym gościem honorowym był jeden z najbardziej doświadczonych i koncyliacyjnych kurdyjskich polityków – Ahmet Türk. W 2014 r. został on wybrany na burmistrza miasta Mardin, jednak na fali czystki wśród samorządowców w 2016 r. został zastąpiony przez komisarza mianowanego przez rząd. I on wyraził solidarność z uwięzionymi Öcalanem, jak też i aresztowanymi liderami parlamentarnej opozycji HDP – Selahattinem Demirtaşem i Figen Yüksekdağ. W swoim apelu zwrócił się również do rządu mówiąc, że „dialog wciąż jest możliwy”.

Represje nie ustają

Mimo entuzjazmu, jaki rozbudziły te przemowy, nie dla wszystkich tegoroczny Newroz zakończył się szczęśliwie. Choć nie doszło do otwartych zamieszek, to podczas opuszczania placu tak w Diyarbakır, jak i w Stambule czy Adanie, zatrzymano łącznie kilkadziesiąt osób, w tym dziennikarzy i wielu nastolatków prowokujących służby kolorowymi elementami ubrania lub gestem “wiktorii”. W Diyarbakır policja podczas zatrzymań dotkliwie pobiła kilka osób[5].

Jak wspomniano w poprzedniej relacji ze Stambułu, wolność słowa w Turcji, zwłaszcza w kontekście operacji w Afrin, systematycznie się pogarsza. Tylko w tym tygodniu zatrzymano kilku studentów Uniwersytetu Bosforskiego za urządzenie kontrmanifestacji sprzeciwiającej się “Oliwnej gałązce”, podczas której doszło do bójki. Policja aresztowała kolejne osoby dzień po tym, jak prezydent stwierdził: “Nie damy tej terrorystycznej młodzieży prawa do studiowania na uczelniach”[6]. 

(FMM)

[1] https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-syria-afrin-statue/turkey-backed-forces-pull-down-kurdish-statue-in-afrin-town-center-statement-idUSKBN1GU0CU

[2] http://www.hurriyetdailynews.com/opinion/murat-yetkin/at-nevruz-five-years-ago-peace-seemed-so-close-129066

[3] https://www.reuters.com/article/us-turkey-rights/u-n-documents-human-rights-violations-in-southeast-turkey-idUSKBN16H11G

[4] https://www.youtube.com/watch?v=wMw-ZG57Sr4

[5] http://www.middleeasteye.net/news/newroz-turkey-119849929

[6] https://ahvalnews.com/turkey/3-bogazici-uni-students-detained-after-erdogans-remarks

22 marca 2018, FMDWrocław zorganizowało spotkanie pt. „Geneza rewolucji islamskiej”. Zaproszoną ekspertką była Pani Sylwana Dimtchev, podróżniczka i pasjonatka tematyki bliskowschodniej. Uczestnicy wydarzenia, dzięki wielopłaszczyznowej analizie zależności natury społecznej, ekonomicznej i politycznej, mieli możliwość skonfrontować oraz poszerzyć własną wiedzę. W przeciągu ostatnich lat, światowa opinia publiczna wykształciła wiele mitów na temat sytuacji Iranu pod rządami Mohammada Rezy Pahlaviego. Czy rzeczywiście szach, ulubieniec krajów zachodnich i stały bywalec szwajcarskich kurortów narciarskich, był tak wspaniały, jak malują jego postać zachodnie narracje na temat Iranu? Wbrew pozorom, odpowiedź na wyżej przedstawione pytanie, nie była tak oczywista. Poprzez umiejętne wyjaśnienie różnorodnych procesów historycznych, Pani Sylwana rzuciła nowe światło na wydarzenia z 1979 roku. Nasza prelegentka położyła specjalny nacisk na standard życia zwykłych Irańczyków, wielką dysproporcję w podziale majątku narodowego, bezprecedensową skalę korupcji oraz potajemne powiązania finansowe Pahlaviego z Zachodem. Omówione zostały opresyjne działania tajnej policji politycznej – Savaku i jej wpływu na antagonizowanie sytuacji społecznej w Iranie. Poza tym został ukazany narastający sprzeciw społeczeństwa irańskiego, na postępujące uzależnienie od wpływów świata zachodu. Nie umknęło naszej uwadze, rozważenie odziaływania poglądów Ruhollaha Chomejniego, na szerokie masy ludności irańskiej. Po wysłuchaniu wystąpienia Pani Sylwany, członkowie widowni mieli możliwość zadać pytania ekspertce. Przeprowadziliśmy ciekawą dyskusję, która poruszyła dodatkowe kwestie leżące u źródeł wydarzeń z 1979 roku. Nie ulega wątpliwości, że uzyskane informacje staną się bezcennym doświadczeniem dla próby zrozumienia genezy Rewolucji Irańskiej.

Grupa Regionalna Forum Młodych Dyplomatów zajmująca się Ameryką Południową, zaprasza do zapoznania się z najnowszym Biuletynem, dotyczącym najważniejszych wydarzeń regionu.

Życzymy miłej lektury!

Czy poszukujesz bieżących informacji o świecie? Jeśli tak,  to członkowie Grupy Regionalnej FMD Afryka i Bliski Wschód przychodzą z pomocą i mają zaszczyt oddać w Państwa ręce premierowy, skrupulatnie wyselekcjonowany przegląd prasy. Miniony tydzień obfitował w wiele znaczących wydarzeń z regionu dla całego świata. Zapraszamy do lektury!

Departament Stanu USA ogłosił datę przeniesienia amerykańskiej ambasady w Izraelu do Jerozolimy. Stanie się to 15 maja 2018, w 70 rocznicę ogłoszenia niepodległości przez Izrael. Wybrany termin przypadł również w tzw. Nakba Day, w którym Palestyńczycy upamiętniają masowe wysiedlenia ludności, dokonane przez siły izraelskie.

https://goo.gl/NsrYYL

Skandalu korupcyjnego w Izraelu ciąg dalszy. Policja izraelska po poleceniu postawienia w stan oskarżenia premiera Benjamina Netanyahu, dołączyła w sprawie kolejne inkryminacje. Szef izraelskiego rządu, może zostać sądzony pod zarzutem obstrukcji wymiaru sprawiedliwości, popełnienia oszustw i nadużycia zaufania.

https://goo.gl/3Yvzzh

Według oszacowań Organizacji Narodów Zjednoczonych ponad 220 milinów ludzi w Afryce cierpi z powodu głodu. Organizacja NZ ds. Wyżywienia i Rolnictwa zebrała się w stolicy Sudanu, aby przeprowadzić dyskusje odnośnie kryzysu.  

https://goo.gl/9ssk86

Mapa przedstawiająca rozmieszczenie głównych sił biorących udział w wojnie w Syrii. Wstępne szacunki mówią, iż od marca 2011 działania zbrojne pochłonęły około 465,000 syryjskich ofiar. Dodatkowo, w przybliżeniu 12 milionów mieszkańców kraju, zostało zmuszonych opuścić miejsca swojego zamieszkania.

https://goo.gl/hs9iPZ

Federalne siły rządowe Etiopii eskalują napiętą sytuację wewnętrzną. Po wprowadzeniu stanu wyjątkowego, doszło do kolejnych aresztowań przywódców opozycyjnej partii Oromo. Społeczni aktywiści wzywają władze do uwolnienia zatrzymywanych, w przeciwnym razie grożą wybuchem społecznych strajków.

https://goo.gl/R8H6yM

Pro-syryjskie oddziały zbrojne wkroczyły do regionu Afrin, aby udzielić pomocy kurdyjskim Ludowym Jednostkom Samoobrony (YPG). Wywołało to natychmiastową reakcję sił tureckich, które ostrzelały syryjskie konwoje. Może to zwiastować nowy rozdział, krwawej wojny syryjskiej.   

https://goo.gl/D8KNdU

Turecka walka z terroryzmem w Syrii

Minął już miesiąc, odkąd Turcja rozpoczęła kolejny rozdział działań militarnych w północnej Syrii – operację „Gałązka oliwna”.

Poprzednia turecka interwencjana terytorium południowego sąsiada, mająca na celu zwalczanie terroryzmu – znana jako „Tarcza Eufratu” (FıratKalkanı Harekâtı; 24 sierpnia 2016 r. – 29 marca 2017 r.)– zakończyła się trwającą do dziś okupacją części syryjskiego terytorium o powierzchni ok. 2 tys. km² przez Tureckie Siły Zbrojne (TSK) i wspieranych przez nie miejscowych rebeliantów – tzw. Syryjską Wolną Armię (FSA). Wkroczenie TSK do Syrii odniosło jednak strategiczny z tureckiego punktu widzenia sukces, tzn. zapobiegło połączeniu się terenów pod kontrolą zdominowanych przez Kurdów Syryjskich Sił Demokratycznych (SDF) wspieranych przez Stany Zjednoczone w walce z tzw. Państwem Islamskim. To pokazało prawdziwe intencje Turcji, którymi bynajmniej nie było zwalczanie ISIS, lecz przede wszystkim walka z rodzącą się autonomią kurdyjską u liczącej ponad 900 km granicy tureckiej.

Dowodów na to dostarcza nowa operacja militarna, rozpoczęta 20 stycznia br., nazwana przewrotnie „Gałązką oliwną” (Zeytin Dalı Harekâtı). Celem TSK stał się kontrolowany przez Kurdów  tzw. kanton Afrin, a motywem tych działań – walka z terroryzmem. Turcja postrzega bowiem tworzące rdzeń kurdyjskich bojówek Powszechne Jednostki Ochrony (YPG) i jej skrzydło polityczne – Partię Unii Demokratycznej (PYD) – za ten sam twór, co powszechnie uznawana za organizację terrorystyczną Partia Pracujących Kurdystanu. To właśnie owiana złą sławą separatystyczna PKK odpowiada za ok. 40 tys. ofiar w rozpoczętej w 1984 r. i trwającejniemal 30 lat wojnie domowej w Turcji.Należy jednak zaznaczyć, że kanton Afrin pod kontrolą YPG/PYD, odkąd usamodzielnił się od wpływów rządu centralnego w Damaszku w 2012 r., pozostawał jednym z najbezpieczniejszych regionów trawionej wojną Syrii, który nie wykazywał agresji w stosunku do tureckiego sąsiada zza miedzy. 

„Gałązka oliwna” na pierwszych stronach gazet

Podobnie, jak to miało miejsce po nieudanym puczu wojskowym 15 lipca 2016 r., również teraz turecki rząd wykorzystuje nadarzającą się okazję i buduje narrację krytycznego zagrożenia dla bezpieczeństwa narodowego. Ma to na celu skupienie uwagi społeczeństwa na kwestiach jedności narodowej ponad podziałami politycznymi i jednocześnie podsyca nastroje nacjonalistyczne wśród Turków. Odsuwa również na dalszy plan inne problemy, z którymi boryka się kraj.

Operacja „Gałązka oliwna” pociągnęła za sobą już setki ofiar i temat interwencji zdominował debatę publiczną w Turcji. Jest to symptomatyczne i daje możliwość obserwacji, jak wyglądają dziś tureckie media po niemal 16 latach nieprzerwanych rządów AKP – Partii Sprawiedliwości i Rozwoju – pod kierownictwem obecnego prezydenta Republiki Tureckiej Recepa Tayyipa Erdoğana.

Co dzień prasa donosi w podniosłych słowach już o ponad tysiącu „zneutralizowanych” terrorystów – jak określa się zarówno zabitych, jak i rannych oraz ujętych bojowników YPG. Czołówki gazet codziennych Sabah, Milliyet, Akşam czy nawet Hürriyet – podają dane o „rekordowej” liczbie „unieszkodliwionych” terrorystów w procesie „oczyszczania” Afrinu. Pojawiają się także czarno-białe zdjęcia kolejnych bohaterskich Mehmetçików – jak mówi się w zdrobniały sposób o poległych tureckich żołnierzach – męczennikach.

Prorządowa – i prowojenna – narracja obecna jest nie tylko w prasie, na paskach wiadomości telewizorów w stambulskich herbaciarniach, ale i w metrze, na ulicach oraz uniwersytetach. Na uczelnianych holach co krok można spotkać plakaty wyrażające poparcie dla „chwalebnej armii”. I tak uniwersytecki Atatürkowski Klub Dyskusyjny na Uniwersytecie Stambulskim głosi, że „turecka młodzież jest w Afrinie obok Mehmetçików”.

Dziennikarstwo i debata w dobie represji

Debata publiczna przybiera obecnie wymiar niemal wyłącznie jednostronny. I bynajmniej nie chodzi tu jedynie o media znane z prorządowych sympatii – ale również o tytuły uchodzące dotąd za rzetelne, często krytyczne wobec władzy. Stały się one bardzo ostrożne w doborze słów. Dziś nie ma już miejsca w prasie na otwartą krytykę działań rządu; nawet zawoalowane komentarze, potępiające między wierszami turecką inwazję na Afrin, mogą grozić aresztowaniem.

Przekonało się o tym także kilkunastu lekarzy z Tureckiego Związku Lekarskiego, którzy zostali zatrzymani za szerzenie „terrorystycznej propagandy”. Prezydent Erdoğan nazwał ich „miłującymi terror zdrajcami” i dodał, że związek ten, skupiający ponad 80 tys. medyków, nie ma odtąd moralnego prawa nazywania się „tureckim”. Aresztowano także ponad 300 osób, które na swoich profilach w mediach społecznościowych wyraziły poparcie dla apelu medyków. Tymczasem głównym przesłaniem podpisanego przez nich oświadczenia, zatytułowanego „Wojna to kwestia zdrowia publicznego”[1], było hasło „Nie dla wojny, pokój natychmiast!”.

Przekaz medialny nie pozostaje bez wpływu na opinię publiczną. Według tureckiego centrum badawczego A&G, 89% Turków popiera interwencję w Syrii[2]. Co więcej, 84% badanych zgadza się z opinią rządu, że YPG/PYD i PKK są w rzeczywistości tą samą organizacją.

Mocnego poparcia prezydenta Erdoğana w kwestii „Oliwnej gałązki” nie są w stanie zburzyć słowa krytyki, na które porywają się niemal jedynie czołowi politycy opozycyjnejLudowej Partii Demokratycznej(HDP), skupiającej się na kwestiach kurdyjskich. „Pojawiają się kłamstwa, nieprawdziwe rzeczy, ale nie zważając na to, my przemy naprzód na naszej drodze![3]” – grzmi Erdoğan. A tymczasem liderzy HDP Selahattin Demirtaş i Figen Yüksekdağ od ponad roku pozostają w areszcie pod zarzutem wspierania terroryzmu.

Jaki ma być przekaz? Instrukcje z góry

Europejskiego czytelnika może zdziwić fakt, że rząd Turcji, wciąż formalnie aspirujący do członkostwa w UE, sporządził wytyczne dla dziennikarzy, w jaki sposób mają interpretować wydarzenia mające miejsce w Afrinie i jak informować o nich turecką opinię publiczną. Tuż po rozpoczęciu kampanii militarnej premier Turcji Binali Yıldırım spotkał się z przedstawicielami czołowych tureckich mediów, by przedstawić im 15-punktowąlistę wskazówek.

Dotyczą one głównie konsekwentnego zaznaczania, że turecka interwencja jest wymierzona w terroryzm nie tylko ze strony YPG/PYD/PKK, ale i ISIS – choć w tym regionie ich nie ma. Istotne ma być także podkreślanie, że operacja przykłada szczególną troskę, by unikaćofiar cywilnych. Jednak dochodzenie Human Rights Watch wykazało, że w ciągu zaledwie trzech dni interwencji zginęło co najmniej 26 cywili, w tym 17 dzieci – tureckie media nie wspominają o tych ofiarach[4].Rząd zaleca natomiast dziennikarzom sceptycyzm wobec doniesień z innych źródeł, w tym zwłaszcza do danych podawanych przez PYD[5].

Według HamzyGüla, dziennikarza z wieloletnim doświadczeniem, agencje medialne wprost otrzymują instrukcje z góry, o czym mają pisać i z kim rozmawiać, a „80-milionowy naród trwa w błędnym przekonaniu, że wydarzenia toczą się tak, jak donoszą o tym cztery lub pięć stacji”[6].    Doprowadza to do absurdalnej sytuacji, w której wielu tureckich dziennikarzy zaniechało korespondencji z linii frontu, a rzetelne informacje można uzyskać jedynie ze źródeł zagranicznych. Erol Önderoğlu z Reporters Without Borders twierdzi, że obecny stan rzeczy nie sprzyja wolności słowa i uczciwej debacie nt. działań Turcji, a raczej tworzy „klimat, w którym wszyscy wspierają wojnę i operację”. Według niego „żałosny” stan tureckiego dziennikarstwa, który widzimyzwłaszcza w kwestii Afrinu, „nie może być zdrowy dla społeczeństwa”.

Jakie perspektywy?

Wydaje się, że w najbliższym czasie represje wobec niepokornych dziennikarzy mogą się nasilać.  Podobnie medialny przekaz będzie coraz bardziej pochlebny dla działań rządu. Nie można bowiem mieć złudzeń, że zamykanie pism – jak Zaman – iosadzanie w areszcie kolejnych dziennikarzy i dysydentów na podstawie wysuwanych lekką ręką oskarżeń o powiązanie albo z propagandą terrorystyczną, albo z puczystami-Gülenistami nagle się zatrzyma.Prognozy te potwierdzaranking World Justice Project 2017-2018 , w którym Turcja właśnie odnotowała spadek na 101. miejsce na 113 badanych państw w kwestii przestrzegania zasad państwa prawa[7].

Prezydent Erdoğan przynajmniej do 19 kwietnia br. będzie posiadać dodatkowe prerogatywy do rządzenia krajem na podstawie dekretów – co wynika z szóstego już wydłużenia stanu wyjątkowego po nieudanej próbie wojskowego zamachu stanu z 2016 r. Zaś na listopad 2019 r. przewidywane są wybory prezydenckie, które w ostateczny sposób mają przypieczętować jego niepodzielną władzę. Wtedy to bowiem w pełni zacznie obowiązywać system prezydencki, w którym rola parlamentu w procesach decyzyjnych zostanie ograniczona do minimum, a funkcję premiera przejmie prezydent. Trudno oczekiwać, by Erdoğan nie wykorzystał swojego rosnącego wpływu na media i wynikających z niego nastrojów społecznych w zbliżającej się kampanii wyborczej. 

(FMM)

[1]http://www.hurriyetdailynews.com/detained-turkish-medical-association-head-defends-anti-war-statement-126691

[2]http://www.hurriyetdailynews.com/nearly-90-percent-of-turkish-citizens-support-cross-border-operation-in-syria-survey-127594

[3]http://www.milliyet.com.tr/yola-devam--siyaset-2615277/

[4]http://theregion.org/m/article/12893-hrw-confirms-turkey-is-killing-civilians-in-afrin

[5] https://www.evrensel.net/amp/343819/yildirimdan-medyaya-15-maddelik-afrin-talimati

[6]https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2018/02/turkey-syria-turkish-media-fails-afrin-test.html

[7] https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2018/02/turkey-erdogan-jailing-journalists-policy-lucrative-results.html

W 1991 roku rozpoczął się proces rozpadu Jugosławii – „titowskiego tworu” który spajał sześć republik leżących na Półwyspie Bałkańskim, pod względem politycznym, ekonomicznym oraz kulturowym. W Słowenii, Chorwacji, a później Bośni i Serbii do władzy doszły partie nacjonalistyczne, które nawoływały do odłączenia się od Jugosławii. Dało to początek konfliktom zbrojnym i wojnom domowym w tym regionie.

W Macedonii panował jednak nastrój w większości pro-jugosłowiański. Już 8 września 1991 roku zostało rozpisane referendum. Duże poparcie w stosunku do Jugosławii miało znaczący wpływ na kształtowanie pytania referendalnego, bowiem brzmiało ono: „Czy jesteś za suwerennym i niepodległym państwem macedońskim, które posiadałoby prawo, aby w przyszłości wejść do unii jugosłowiańskiej stworzonej przez suwerenne państwa?”. Już sam sposób sformułowania tego pytania uspokajał obywateli, którzy nie wierzyli w całkowity rozpad, głosując w większości na TAK (95,1%). W tym samym roku, a dokładnie 17 listopada, parlament macedoński przegłosował konstytucję niepodległego państwa Macedońskiego.

Po uzyskaniu przez Macedonię niepodległości powstało ponownie pytanie o kształt kulturowych i etnicznych dziejów tego państwa oraz o ciągłość istnienia etnosu macedońskiego poprzez poczucie prawa własności w stosunku do dziedzictwa zamieszkiwanego terytorium oraz świadomość przynależności do tej samej grupy etnicznej. Jednak, pomimo łagodnego procesu wystąpienia z Jugosławii, powstała kwestia utrzymania poprawnych stosunków z sąsiednimi państwami.

Serbia bardzo długo nie uznawała niepodległości Macedonii. Jeszcze w 1992 roku planowała napaść zbrojną na Macedonię, angażując w to przedsięwzięcie Grecję, która odmówiła. Dopiero w 1996 roku stosunki między państwami unormowały się, a Serbia zaakceptowała niepodległą Macedonię.

Bułgaria uznała niepodległość Macedonii już  15 stycznia 1992 roku, jednak stosunki pomiędzy dwoma państwami były przez wiele lat napięte. Ówczesny prezydent poddał także w wątpliwość istnienie narodu macedońskiego. Podobną retorykę prowadził Dyrektor Narodowego Muzeum Historycznego w Sofii  i członek Bułgarskiej Partii Socjalistycznej – Bozidar Dimitrov, który wydał książkę „Dziesięć kłamstw macedonizmu”. Warto podkreślić, iż duża część Bułgarów wciąż postrzega Macedończyków jako „zachodnich Bułgarów”, którym jugosłowiańska ideologia wmówiła sztuczną tożsamość.

O wiele bardziej skomplikowane okazały się stosunki Macedonii z Grecją. Już w 1991 roku ówczesny grecki Minister Spraw Zagranicznych stwierdził, że Grecja nigdy nie uzna państwa o nazwie Macedonia. Przede wszystkim, Grecja oskarża Macedonię o próbę kradzieży części swojego dziedzictwa kulturowego, podkreślając, że Macedonia to pojęcie geograficzno – historyczne, odnosząc się do określonego regionu, a nie państwo ze stolicą w Skopje.

W 1995 roku nastąpiło ocieplenie stosunków grecko – macedońskich, za sprawą nacisków ONZ, Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych. Podpisano wtedy tymczasowe porozumienie na mocy, którego Macedonia przyjęła nazwę  Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii (Former Yugoslav Republic of Maceconia - FYROM) i tym samym została uznana przez Grecję.[1] Proponowane były także takie nazwy jak „Republika Skopje” i „Vardaria”. Na początku 1996 roku nawiązano stosunki dyplomatyczne między państwami, a w lutym tego samego roku, dokonano uroczystego otwarcia ambasad w Atenach i Skopje.

Jednakże, po dojściu do władzy przez VMRO-DPMNE (Wewnętrzna Macedońska Organizacja Rewolucyjna - Demokratyczna Partia Macedońskiej Jedności Narodowej - mac. Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство) w 2006 roku, stosunki pomiędzy dwoma państwami uległy pogorszeniu. W 2007 roku władze zmieniły nazwę lotniska na im. Aleksandra Macedońskiego oraz postawiły antyczne artefakty przed budynkiem Rady Ministrów. Był to proces prowadzenia tzw. „antykwizacji” macedońskiej tożsamości, która miała odwoływać się do antycznej Macedonii. W konsekwencji, w 2008 roku podczas szczytu w Bukareszcie, Grecja zablokowała przystąpienie Macedonii do NATO.

Ciąg dalszy negocjacji mogliśmy zaobserwować w tym roku, bowiem 24 stycznia w Davos miało miejsce spotkanie premierów Grecji i Macedonii. Przewodniczący rządu macedońskiego Zoran Zaewwyraził chęć rezygnacji z nazwy głównego lotniska i autostrady (obydwa obiekty noszą imię Aleksandra Wielkiego/Macedońskiego). We wcześniejszym wywiadzie z 19 stycznia ZoranZaew ogłosił także gotowość do podjęcia rozmów i rozwiązania sporu o nazwę Macedonii uwzględniając w niej drugi człon taki jak- „Górna Macedonia”. Dzięki tym zapewnieniom, grecki premier Alexis Tsipras oświadczył, że zrezygnuje z blokowania Macedonii w jej drodze do NATO i Unii Europejskiej. Projekty porozumienia regulującego kwestie sporne zostaną przedstawione w lutym tego roku.

Pomimo dobrych chęci obydwu przedstawicieli państwowych, opinia publiczna jest podzielona, co może negatywnie wpłynąć na prowadzone negocjacje.

W Macedonii premier Zaew realizuje politykę swojej partii –Zjednoczonej Socjaldemokratycznej Unii Macedonii, mac СоцијалдемократскисојузнаМакедонија, skr. SDSM. Działania szefa rządu znacząco podzieliły społeczeństwo, bowiemspora część obywateli nie zgadza się na wprowadzane zmian, które godziłyby w naród i tożsamość macedończyków. Kontrowersje wzbudziła ustawa wprowadzająca język albański jako drugi język urzędowy obok macedońskiego, którą zawetował w styczniu br. Prezydent Gjorge Ivanov. Opinia publiczna podzielona jest także w stosunku do zmiany nazwy państwa. W mass mediach powstała akcja #OurNameIsMacedonia nawołująca do zaprzestania negocjacji. Wydarzenie to ma na celu uświadomienie, że Macedończycy nie zgadzają się na zmianę nazwy państwa i zarazem nie chcą rezygnować ze swojej narodowości. Jednak większa część społeczeństwa popiera, bądź nie angażuje się w działania polityczne rządu. Jest to spowodowane polityką poprzedników z partii WMRO-DPMNE, której przewodniczący, a zarazem szef rządu został oskarżony o korupcję i Dziesięć lat rządów prawicowej partii znacznie osłabiło państwo gospodarczo i na arenie międzynarodowej.Wpłynęło także na niezadowolenie społeczeństwa. Dla Zorana Zaewa najważniejszym strategicznym celem jest szybkie wejście do NATO oraz rozpoczęcie rozmów akcesyjnych  z Unią Europejską, co popiera większość Macedończyków, która liczy na poprawę sytuacji w państwie.

Z podobnymi problemami mierzy się premier Grecji Alexis Tsipras. Negocjacji z Macedonią nie popiera opozycja, a wraz z nią cerkiew i spora część społeczeństwa uznająca, że Macedonia jest historyczną nazwą części terytorium Grecji.W tym roku, 4 lutego miała miejsce demonstracja w Atenach, w której, według mediów, wzięło udział setki tysięcy obywateli sprzeciwiających się negocjacjom z Macedonią. Protestujący zebrali się przed parlamentem trzymając flagi greckie i transparenty z napisami „Macedonia należy do Grecji” i „Jesteśmy braćmi, ale nie kradnijcie naszej historii” . To nie są pierwsze sprzeciwy, bowiem w styczniu br. W Salonikachtakże miał miejsce protest skierowany przeciwko działaniom rządu wobec Macedonii.

[1]Relacje z innymi Państwami Europy, w tym z Polską także nie należały do najłatwiejszych. Przez długi okres punktem spornym była kwestia nazwy Macedonii. Polska tak samo jak inne państwa, przyjęła niepodległość Macedonii pod nazwą – Była Jugosłowiańska Republika Macedonii. Władze Macedonii nie ukrywały niezadowolenia z przyjętego przed Polskę stanowiska.

Zuzanna Halina Sielska

Kto zyskuje? Kto traci?

Stany Zjednoczone stanowią największy rynek zbytu narkotyków w zachodniej hemisferze, a kraje Ameryki Łacińskiej wciąż pozostają ich największym producentem [1]. Państwa, takie jak Kolumbia czy Meksyk, są uznawane za głównych producentów heroiny i marihuany, natomiast uprawa liści koki i produkcja kokainy koncentruje się głównie w regionie andyjskim [2]. Ponadto, Ameryka Środkowa stanowi newralgiczny punkt na narkotykowym szlaku przemytniczym (w szczególności do Stanów Zjednoczonych). Warto zwrócić uwagę na skalę problemu, jakim jest produkcja oraz przemyt narkotyków w Ameryce Środkowej i Południowej, a także rangę zaangażowania USA w walkę z tym rodzajem przestępczości.

Prężna walka z meksykańskim przemytem

Walka ze środkami odurzającymi stała się jednym z głównych celów polityki zagranicznej USA na przełomie lat 60. i 70. XX wieku [3]. Na zmianę podejścia rządu Stanów Zjednoczonych do kwestii narkotyków wpłynęła między innymi rosnąca dostępność i różnorodność środków, a co za tym idzie zwiększająca się liczba uzależnionych obywateli tego kraju (już nie tylko z niższych warstw społecznych, ale także z klasy średniej).

Administracja Richarda Nixona jako pierwsza rozpoczęła tzw. war on drugs [4]. Priorytetem polityki antynarkotykowej ówczesnego prezydenta USA stało się zatrzymanie napływającej z Meksyku nielegalnej marihuany. W 1969 roku przeprowadzono pierwszą operację zwalczającą przemyt – Operation Intercept [5]. Kolejnym krokiem w walce z narkotykami było utworzenie tzw. Task Force One, Prezydenckiej Grupy Zadaniowej ds. Narkotyków, Marihuany i Niebezpiecznych Środków Odurzających. Na początku lat 70. ub. wieku USA dotknęła fala uzależnień wśród żołnierzy powracających z Wietnamu, co wpłynęło na podjęcie decyzji o utworzeniu Agencji Wykonawczej ds. Narkotyków (DEA) [6].

Reaktywacja „war on drugs” Reagana. Militaryzacja działań za rządów Busha

Rządy prezydentów Geralda Forda oraz Jimmy’ego Cartera odsunęły politykę antynarkotykową na dalszy plan, co w efekcie doprowadziło do szybkiego zwiększenia ilości nielegalnych środków odurzających na krajowym rynku.

Na początku administracji Ronalda Reagana antynarkotykowa polityka USA dotyczyła przede wszystkim trzech krajów regionu andyjskiego: Boliwii, Peru i Kolumbii, później również Ekwadoru i Wenezueli. Dopiero w 1982 roku Ronald Reagan ogłosił rozpoczęcie kolejnej walki z narkotykami [7]. W 1986 roku została stworzona tzw. certyfikacja [8], która z czasem stała się często używanym  narzędziem dyplomatycznych nacisków na państwa latynoamerykańskie. W tym samym roku przyjęto Ustawę o Przeciwdziałaniu Nadużywaniu Narkotyków (Anti-Drug Abuse Act), w ramach której przewidziano blisko 3 miliony dolarów na przechwytywanie narkotyków przed wprowadzeniem ich w granice Stanów Zjednoczonych.

Administracja George’a W. H. Busha przyczyniła się do  militaryzacji polityki antynarkotykowej. W 1989 roku rząd USA podpisał tzw. National Defence Authorization Act, który ustanawiał Pentagon najważniejszą instytucją nadzorującą działania antynarkotykowe, co było równoważne z udziałem wojska w przeprowadzanych programach antynarkotykowych [9]. Jedną z największych inicjatyw antynarkotykowych była tzw. Inicjatywa Andyjska (AI – Andean Initiative) z 1989 roku, która stanowi jaskrawy przykład zaangażowania sił zbrojnych w programy tego typu [10]. Cztery lata prezydentury prezydenta George’a Busha Seniora przyniosły zatem próby wspólnego rozwiązania problemu narkotykowego, jednak bez pozytywnych skutków.

Reforma Clintona

Bill Clinton obiecał wyborcom zmianę kierunku polityki bezpieczeństwa USA. Nowy prezydent miał zrezygnować z militarnego aspektu walki z narkobiznesem i skupić się na ograniczeniu popytu na narkotyki na rynku krajowym. Niestety, ochłodzenie. stosunków z Kolumbią nie pozwoliło rządowi na podjęcie konkretnych kroków w tym kierunku.

Narkotyki podczas administracji Billa Clintona zostały uznane za główny problem polityki zagranicznej USA wobec regionu Ameryki Łacińskiej. Prezydent wraz z Kongresem postanowił zredukować środki przeznaczone na pomoc dla kolumbijskiego rządu, co skutecznie uniemożliwiło Kolumbijczykom walkę z oddziałami FARC [11]. Sukcesy w walce z narkobiznesem były w związku z tym niewielkie, zaś rolę karteli narkotykowych szybko przejęła kolumbijska guerrilla [12]. Warto zauważyć, że w okresie drugiej kadencji Billa Clintona (1996–2000) relacje między Kolumbią a Stanami Zjednoczonymi uległy znaczącej poprawie. Wiązało się to z rosnącą pozycją FARC i kończącą się kadencją ówczesnego prezydenta Kolumbii – Ernesto Sampera.

Nowe tysiąclecie – nowe inicjatywy

XXI wiek przyniósł kolejny etap polityki antynarkotykowej, który rozpoczął się wraz z przyjęciem tzw. Planu Kolumbia. W 1999 roku sytuacja w Kolumbii uległa pogorszeniu w związku z nasileniem działalności  FARC, która przyczyniła się do destabilizacjikraju. Prezydent Andrés Pastrana wyszedł wówczas z propozycją stworzenia planu pomocowego dla Kolumbii, którego głównym celem miało być pomyślne zakończenie negocjacji z FARC [13].  Plan, po wprowadzeniu dużych modyfikacji przez rząd Stanów Zjednoczonych, wszedł w życie w 2000 roku. Rząd USA skupił się w swoich działaniach na walce z narkobiznesem oraz przestępczością, w zakres Planu wchodziły między innymi opryski upraw koki z powietrza, a także zaangażowanie miejscowej ludności w uprawy nowych produktów ,takich jak kawa czy cytrusy. Starania Białego Domu nie przyniosły jednak oczekiwanych skutków. Niedokładne opryski herbicydami powodowały nie tylko niszczenie upraw koki, doprowadzały również do skażenia pozostałych rodzajów upraw. Ponadto wpływały na degradację gleby i były przyczyną licznych przypadków zachorowań ludności na choroby skóry i układu oddechowego. Próby przekwalifikowania rolników także nie przyniosły powodzenia. Wszystkie inne uprawy były znacznie mniej opłacalne od upraw koki oraz jej późniejszej sprzedaży do produkcji kokainy. Co więcej, koka miała gwarancję zbytu, co często stanowi problem przy innych produktach rolnych. Niepowodzenia nie zniechęciły jednak polityków Waszyngtonu do uznania Planu Kolumbia za sukces i inicjowania kolejnych programów antynarkotykowych.

Prezydent George W. Bush, odnosząc się do Inicjatywy Andyjskiej powołanej do życia w 1989 roku przez swojego ojca, 14 kwietnia 2001 roku obwieścił nową Andyjską Inicjatywę Regionalną (ARI). Program ten, przeznaczony dla regionu andyjskiego, miał stanowić kontynuację polityki antynarkotykowej w Kolumbii i innych krajach regionu. ARI objęła w sumie siedem krajów: Boliwię, Brazylię, Ekwador, Kolumbię, Panamę, Peru i Wenezuelę, a przewidziane w niej działania koncentrowały się wokół tzw. 3D: democracy, development, drugs. Andyjska Inicjatywa Regionalna stała się najistotniejszym po Planie Kolumbia programem realizowanym w Ameryce Łacińskiej przez USA, a współistniejąca z nią Andean Counterdrug Initiative (ACI) – najważniejszą inicjatywą antynarkotykową.

W marcu 2007 r. prezydent Meksyku poprosił  prezydenta George’a W. Busha o pomoc w zwalczaniu przemytu narkotyków i przestępczości [14]. Rząd Stanów Zjednoczonych miał nadzieję, że tzw. Plan Merida odniesie taki sam „sukces“, jak wspomniany uprzednio Plan Kolumbia. W 2007 roku rządy Meksyku i Stanów Zjednoczonych ogłosiły tzw. Inicjatywę Merida. Na mocy podpisanego porozumienia USA w ciągu 3 lat przeznaczyły 1,4 mld dolarów na wsparcie działań zmierzających do redukcji podaży narkotyków w Meksyku i krajach Ameryki Środkowej [15]. Jednym z kluczowych czynników powstania Inicjatywy Merida była fala „narkoprzemocy” wzrastająca w Meksyku od 2005 roku. Ze strony USA główną przyczyną zawarcia współpracy była chęć walki z terroryzmem, głównie po atakach z 2001 roku. Program dla Meksyku skupia się na udzielaniu wsparcia w zakresie prac wywiadowczych i modernizacji funkcjonowania meksykańskich służb bezpieczeństwa. Budżet przeznaczony dla tego projektu został podzielony na trzy główne kategorie: 1) zwalczanie handlu narkotykami, terroryzmu i bezpieczeństwo graniczne; 2)  bezpieczeństwo publiczne oraz 3) budowa praworządnego państwa i jego instytucji [16]

Barack Obama, który 20 stycznia 2009 roku został zaprzysiężony na prezydenta Stanów Zjednoczonych, swoją I kadencję rozpoczął stwierdzeniem: „Nadszedł czas na nowe przymierze Ameryk” [17]. Prezydent Obama przyznał, że „wojna z narkotykami” okazała się nieskuteczna, mówił także o konieczności rozpoczęcia debaty na temat alternatywnych rozwiązań tego problemu [18]. W pierwszym roku urzędowania Obamy rozszerzono  militarystyczną politykę antynarkotykową poprzedników w obu Amerykach. Warto jednak zaznaczyć, że administracja Baracka Obamy skupiła się głównie na zmianie podejścia do problemu narkotykowego i sklasyfikowania go jako kwestii należącej do działu zdrowia publicznego.

Obecny prezydent USA, Donald J. Trump, nie jest obojętny wobec  problemu, jakim są uzależnienia, dotykające obywateli Stanów Zjednoczonych. W jednym ze swoich przemówień stwierdził: „Jako Amerykanie nie możemy pozwolić, aby to się działo, czas wyzwolić naszą społeczność z plagi uzależnienia od narkotyków. Nigdy tak nie było. Możemy być pokoleniem, które zakończy epidemię opioidową. Możemy to zrobić” [19]. Oczywiście, prezydent Trump odnosi się w przytoczonej wypowiedzi głównie do uzależnienia od leków (ang. opioids), jednak można je także odczytać jako deklarację walki z różnymi przyczynami uzależnień, w tym – narkotykami.

Bilans zysków i strat

Nietrudno zauważyć, że pomoc Waszyngtonu w zwalczaniu narkobiznesu na obszarze Ameryki Łacińskiej nie jest bezinteresowna. Pierwszym, co przychodzi na myśl, to chęć zapewnienia bezpieczeństwa i zdrowia obywatelom USA. Warto zapytać jednak, czy za decyzjami Białego Domu stoją jedynie te idealistyczne idee. Odpowiedź na to pytanie najłatwiej przedstawić na podstawie analizy poszczególnych działań i planów kolejnych prezydentów Stanów Zjednoczonych

Jak się okazuje, Stany Zjednoczone czerpią ogromne zyski z poszczególnych inicjatyw antynarkotykowych. Przykładowo, część środków, które kolumbijski rząd otrzymał od USA, została wydana na broń, kupioną od Stanów Zjednoczonych. Ponadto, śmigłowce  służące do oprysków (wypożyczane za pieniądze USA) pochodzą z wielkich korporacji – Bell Helicopter i Sikorsky Aircraft Corporation (obie zarejestrowane są właśnie w Stanach Zjednoczonych) [20].

Inny duży program, tym razem dla Meksyku – Inicjatywa Merida – ma kilka pozytywnych skutków. Jednym z nich jest poprawa stosunków pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Meksykiem. Prezydent Felipe Calderón był pierwszym zagranicznym przywódcą, który złożył wizytę w Białym Domu po objęciu urzędu przez prezydenta Obamę. Innym przykładem sukcesu Inicjatywy jest duża liczba ekstradycji z Meksyku do Stanów Zjednoczonych. Największa liczba ekstradycji miała miejsce w 2013 roku (115 pozytywnych odpowiedzi na wnioski o ekstradycję do USA) [21]. Problem handlu narkotykami w Meksyku jest jednak ogromny. Jego wyeliminowanie wydaje się niemożliwe w tempie tak szybkim, jak to początkowo zakładane przez twórców projektu. Już wcześniejszy Plan Kolumbia pokazał, że Stany Zjednoczone mogą zredukować działalność karteli w jednym kraju, co nieodmiennie prowadzi jednak do zwiększenia aktywności handlarzy w państwach sąsiadujących . Na walkę z narkotykami władze Meksyku wydają około 15% swojego PKB – kuriozalny zatem wydaje się fakt, że to właśnie kartele narkotykowe są często lepiej uzbrojone niż meksykańska policja [22].

Według szacunków rządu USA, podczas realizacji projektu antynarkotykowego w Meksyku produkcja opium wzrosła, a produkcja konopi spadła. Ponadto, pomimo ograniczeń przywozowych dotyczących prekursorów chemicznych [23] i demontażu tajnych laboratoriów, produkcja metamfetaminy, o średniej czystości 96%, nadal utrzymuje się na wysokim poziomie [24].

Pesymistyczne prognozy

Trzeba zaznaczyć, że ciągła walka rządu z kartelami narkotykowymi często nieprzynosząca oczekiwanych efektów (między innymi z powodu korupcji na najwyższych szczeblach władzy państwowej) jest męcząca dla mieszkańców państw Ameryki Łacińskiej. Mają oni dość ciągłych strzelanin i ataków terrorystycznych na miejsca publiczne, realizowanych w odwecie przeciw działaniom antynarkotykowym. Problemem krajów latynoamerykańskich stała się agresywna polityka, która dotyka bezpośrednio miejscową ludność, często niepowiązaną z działalnością narkotykową. W krajach andyjskich na cel wzięto rolników produkujących liście koki z przeznaczeniem na produkcję kokainy. Ucierpieli na tym ludzie, których działalność nie miała charakteru przestępczego, nie byli także związani bezpośrednio z mafią czy kartelem. W efekcie opinia publiczna negatywnie odbiera ingerencje USA w miejscową politykę antynarkotykową, co skutkuje brakiem poparcia społeczeństwa dla kolejnych inicjatyw Białego Domu.

XXI wiek przyniósł nowe podejście do problemu narkobiznesu. Kolejni prezydenci chcą, aby w ramach walki z narkotykami nacisk kłaść nie na represje, tylko na tzw. redukcję szkód. Wyjaśniając dokładniej – na wpływanie na konsumentów tak, aby spadał popyt na narkotyki w Stanach Zjednoczonych. Zmiany zachodzą również w krajach latynoamerykańskich, wynikają m.in. z osłabienia roli USA jako hegemona i państwa przewodzącego na arenie międzynarodowej. Ameryka Łacińska jest bardziej niezależna niż kiedyś, przywódcy postępują zgodnie z własnymi interesami i przekonaniami. Przykładem może być Boliwia, która prowadzi politykę narkotykową całkowicie niezależnie od Stanów Zjednoczonych. W 2004 roku zalegalizowano tam uprawę koki, a w roku 2008 zrezygnowano z działalności Drug Enforcement Agency na terytorium kraju.

W ostatnich latach głośno mówi się również o tym, że należy zmienić cały model walki z narkotykami, nie wykluczając legalizacji narkotyków. Jednakże zmiany te muszą zaistnieć przede wszystkim w skali globalnej, gdyż zmiana przepisów w jednym kraju nie może mieć zbyt wielkiego znaczenia. Sprzeczne interesy krajów i całkowicie odmienne podejście do  problemu sprawia, że obecnie nie ma realnej szansy na globalną współpracę państw. Wydaje się zatem, że zgodnie z zasadą „popyt rodzi podaż” nic nie jest w stanie zatrzymać handlu narkotykami w tym regionie.

Martyna Magaj

Bibliografia:

[1] Zob. A. Oberda-Monkiewicz, Polityka USA wobec Ameryki Łacińskiej po zimnej wojnie, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009, s. 90.

[2] U. Ługowska, Boom kokainowy w Ameryce Łacińskiej : Casus Boliwii, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2002, s. 9.

[3] A. Oberda-Monkiewicz, dz. cyt., s. 91.

[4] Potoczna nazwa „wojny z narkotykami”, prowadzonej przez Stany Zjednoczone.

[5] U. Ługowska, dz. cyt., s. 102.

[6] Ang. Drug Enforcement Administration.

[7] K. Derwich, Instrumenty polityki zagranicznej USA wobec państw Ameryki Łacińskiej 1945–2000, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010, s. 188.

[8] Departament Stanu przedstawia prezydentowi Stanów Zjednoczonych roczny raport z działań antynarkotykowych poszczególnych państw (dot. osiągnięć lub też niedociągnięć), na jego podstawie podjęta zostaje decyzja o przyznaniu lub wstrzymaniu certyfikatu. Wstrzymanie certyfikatu jest równoznaczne ze zamrożeniem pomocy gospodarczej rządu USA i trudnościami w otrzymaniu kredytów z Międzynarodowego Funduszu Walutowego czy Banku Światowego. Dodatkowo, prezydent może nałożyć sankcje handlowe na kraje niespełniające wymagań stawianych przez politykę antynarkotykową Stanów Zjednoczonych.

[9] A. Oberda-Monkiewicz, dz. cyt., s. 92.

[10] Tamże, s. 93.

[11] Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia – pol. Rewolucyjne Siły Zbrojne Kolumbii.

[12] Określenia tego używa się zamiennie z nazwą „partyzantka”, może dotyczyć wszelkiego rodzaju oddziałów paramilitarnych, z udziałem byłych wojskowych lub cywilów, które destabilizują sytuację wewnątrz kraju. Tradycyjnie określenia „guerrilla” używa się niemal wyłącznie w kontekście latynoamerykańskim, spotyka się je jednak także np. w odniesieniu do ruchów partyzanckich w Azji. .

[13] K. Derwich, dz. cyt. s. 197.

[14] C. Ribando Seelke, K. Finklea, U.S.-Mexican Security Cooperation: The Mérida Initiative and Beyond, Congressional Research Service, 22.02.2016, s. 9.

[15] M. Maciejewska, „War on Drugs”, czyli polityka narkotykowa Stanów Zjednoczonych, Homoamericanus – blog studentów amerykanistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 7.05.2005, https://homoamericanus.wordpress.com/2013/05/07/war-on-drugs-czyli-polityka-narkotykowa-stanow-zjednoczonych/, [dostęp: 16.12.2017].

[16] P. Hirniak, Plan Kolumbia 30 lat później, portal Narkopolityka, 10.05.2010, http://www.narkopolityka.pl/swiat/amerykalacinska/hirniak-plan-kolumbia, [dostęp: 16.10.2017].

[17] Remarks of Senator Barack Obama: Renewing U.S. Leadership in the Americas, 23.05.2008,  http://www.barackobama.com/2008/05/23/remarks_of_senator_barack_obam_68.php. [dostęp: 25. 01. 2018].

[18] Raport Światowej Komisji Do Spraw Polityki Narkotykowej, czerwiec 2011 r., http://www.globalcommissionondrugs.org/wp-content/uploads/2017/10/GCDP_WaronDrugs_PL.pdf [25. 01. 2018.]

[19] Zob. D. Merica, CNN Politics, 26.10.2017, http://edition.cnn.com/2017/10/26/politics/donald-trump-opioid-epidemic/index.html [dostęp: 3.1.2018]

[20] P. Hirniak, dz. cyt.

[21] C. Ribando Seelke, K. Finklea, dz. cyt., s. 19.

[22] T. Skowronek, Meksykańska wojna narkotykowa, portal Geopolityka.org, 9.10.2011, http://www.geopolityka.org/analizy/tomasz-skowronek-meksykanska-wojna-narkotykowa, [dostęp: 16.10.2017].

[23] W naukach chemicznych: substancja występująca lub tworząca się na początku reakcji, przechodząca później w inną substancję.

[24] C. Ribando Seelke, K. Finklea, dz. cyt., s. 20.