Introduction

This document is a recommendation of the policy strategy in the field of national defence. The strategy itself appears as an integral element of the policy-making in security management (Drew, Snow 1988). The main objective of this policy paper is to provide a proposal for how to counteract the hybrid warfare threats by implementing the defence strategy.

It is worth mentioning that many countries around the world are exposed to the destabilization campaign. The hybrid warfare issue was mentioned and widely discussed during the NATO Transformation Seminar in 2015. At that time Jeans Stoltenberg claimed that the concept of hybrid wars would be prioritized in the defence policies of the Central and Eastern European countries (CEE) in upcoming years (NATO, 2015).

Context

The hybrid warfare is a special form of violent conflict which is applied by a state or non-state actor by using military and non-military influence without any limits in a territory (Banasic, 2015). Therefore, the hybrid war can be explained basically as a mixture of conventional and unconventional actions carried out by the second part. The fertile soil for the vast majority of hybrid attacks is the social and economic challenges in the country, cultural or religious differences, political crisis or unclear policies. This type of war seeks to exploit any weakness in the current situation. Accordingly, a good governance plays a crucial role in providing stability in the country. However, continuously developing technology leads to the building of new communication and informational tools, which also provides more space for influencing social and political sphere (Velijovski, Taneki, Dojchinovski, 2017).

Today this warfare may be implemented by different organizations such as private and criminal entities, armed sub-units or terrorist groups. For instance, some tactics of asymmetric warfare have been already used by the Taliban in Afghanistan, Hezbollah in Lebanon, and ISIL in Iraq and Syria (Moronkova, 2018).

The situation in Ukraine is a classic example of hybrid war. The multilevel operation started with the economic and diplomatic pressure, political interventions and cyber attacks. As a consequence, this brought to the Russian annexation of Crimea in 2014. The takeover was organized by unmarked soldiers, who suddenly captured main facilities on the peninsula. This was followed by the proxy war in the Eastern territory of Ukraine. The Ukrainian case shows that the hybrid actions could be pretext for the armed military invasion and may lead to a social conflict (Velijovski, Taneki, Dojchinovski, 2017).

The three main features of this of modern war which is based on hybrid tactics are listed below.

1. The lack of precise legal process of hybrid crimes investigation. The difficulty is in acсusition a party of having caused the conflict and in issuing a punishment. The example worth mentioning is the cyberspace attacks which have taken place in Estonia, Lithuania, and Georgia during recent years (Moronkova, 2018).

2. Majority of hybrid attacks that had happened included so-called “information war” instrument. The tactic is aimed to introduce a destabilization in social groups via biased information emission in mass media. This brings serious obstructions in the nature of diplomatic isolation or undervaluing the country image in the international arena. For instance, those attacks were presented in Europe, the Balkans and the Near East recently. Moreover, propaganda tactics had been used by Nazi Germany and the Soviet Union in the past century (Moronkova, 2018). The hybrid warfare takes the most dangerous form when the target is disbalance in the society. Here the physical violence and propaganda policy actions are the most common instruments (Banasic, 2015).

3. The introduction of the civil war by the irregular technics usage. The aim of this attempt is to minimize usage of the hostile party’s military forces by means of engaging locals into clashes through remotely controlling the location. This type of the war is also named as non-linear because the attacks are completed in the various fields: political, economic and social (Ibiden).

Possible solutions

The NATO offers a range of instruments for prevention the hybrid warfare. These have been presented in 2015 in NATO’s Response to Hybrid Threats. A few of them which author finds very effective are listed below.

1. The creation of a legal framework with the complex definition of hybrid warfare, a process of crimes investigation and an execution of a sentence. The danger of a conception deficiency and a lack of structured definition explains the need for legal regulation. It is advised to conduct the investigation on the forms of hybrid threats which occur in the country. Considering the fact that non-state groups is usually involved in the attack, it is recommended to check all possible parties which could have the interest to introduce destructive measures. Moreover complicated economic situation and demographic stratification are the conducive factors to hybrid threats.

2. The implementation of the complex monitoring of offensive cyber activities and adverse media coverage. Current hybrid warfare may take place in various operating environments. The hostile actions in cyberspace may lead to underlining the government legitimacy or provoke a conflict among the social groups. Therefore the creation of special monitoring units is vital. Setting a centre, office or department for counteracting asymmetric threats could be a good solution. As an example, in Europe was established the European Centre of Excellence for Countering Hybrid Threats which cooperates with the brand new Intelligence Division. While the Intelligence Division deploys more exercises and training, European Centre is focused on consulting, investigation of crimes and research. The centres which have already contributed to the countering hybrid threats are the following: Strategic Communications Centre of Excellence in Riga and Cooperative Cyber Defence Centre of Excellence in Tallinn. Those units were created after cyber attacks conducted in 2007, and in 2013 (NATO welcomes the opening of the European Centre for Countering Hybrid Threats, 2017).

3. The importance of international cooperation in the fight against hybrid threats. The issue of hybrid war was extended through signing the joint declaration named NATO’s Response to Hybrid Threats in 2016 by NATO-EU strategic partnership. The cooperation on the strategic communication can be built with a partner state which is exposed to the similar threats in the region. Finding an ally such as a neighbour country or organization seems to be a reasonable solution.

4. Establishment of the long-run financial perspective to support defence cooperation and research. The EU perspective of European Defence Cooperation brings the concept of providing countries with financial instruments such as loans for defensive purposes. In theory, this should encourage member-states to increase their budget spendings for defence (Brosse, 2017). The inclusion of expenditure on the hybrid warfare prevention into the budget may facilitate the proper execution of the strategy. This allows a country to use appropriately financial flows coming from international organizations, plan and manage its own expenses on countering hybrid threats.

Recommendations

The paper delivers five general recommendations to the counterpart hybrid warfare strategy which are placed below.

1. The strategy should be comprehensively supported by the legal regulations on the governmental level. The framework established in public and private legislation with the criminal law implication will bring the expected result in fighting with asymmetric threats.

2. It is recommended to create a governmental unit responsible for hybrid threats detection. By taking into consideration the past experience of other countries at risk, there is a possibility to implicate the mechanisms of observation, investigation and responding to non-linear threats.

3. To establish international cooperation in the field of collective defence against hybrid warfare will be helpful to unite forces and exchange experience. In the event of a threat, there is recommended to find an ally in the international partner. It stands to reason that this can alleviate the attack.

4. The financial support for hybrid warfare defence will be absolutely vital for the entire system functioning. Proper policy with the combination of securing funds devoted to preventive measures may lead to the decrease of risk exposure to the attack.

5. It is strongly recommended to release an information campaign in order to increase the social awareness about the hybrid threats. This is especially applicable to the cyberspace and media propaganda. There is a need for education in the field of cyberspace and data verification. Additionally, training for experts and researchers in this field will be welcomed.

This list of proposals may be still varied with a more detailed description of the action and procedures.

Bibliography

Banasic M., ​Akademia Obrony Narodowej​,Securitologia No 1/2015, 2015, p. 19-29.

Brosse G., ​Deploying financial tools in support of european defence cooperation​,2017.

Drew Dennis M.; Snow Donald M., ​Making Strategy : An Introduction to National Security Processes and Problems​,Air University, Maxwell AFB, 1988, p.13.

Maronkova B., ​NATO in the new hybrid warfare environment​,Ukraine Analytica, 2018.

NATO, ​Joint declaration by the President of the European Council, the President of the European Commission, and the Secretary General of the North Atlantic Treaty Organization​, 2016.

NATO, ​Keynote speech by NATO Secretary General Jens Stoltenberg at the NATO Transformation Seminar​,Washington DC, 2015.

NATO, ​NATO’s Response to Hybrid Threats​,2016, p. 259.

NATO, ​NATO welcomes opening of European Centre for Countering Hybrid Threats​,2017.

Velijovski G. , Taneki N., Dojchinovski M., ​The danger of “hybrid warfare” from sophisticated adversary: the Russian “hybridity” in the Ukrainian conflict​, Defence and security analysis, 2017.

Porozumienie między Atenami i Skopje to ostatnio gorący temat na Półwyspie Bałkańskim. Umowa została zawarta 12 czerwca przez premierów Grecji i Macedonii, Aleksisa Tsiprasa i Zorana Zaeva. Władze Macedonii zgodziły się na zmianę konstytucyjnej nazwy państwa na "Republika Macedonii Północnej". W zamian Ateny zobowiązały się nie blokować już integracji tego kraju z Unią Europejską i NATO.

W lipcu premier Zoran Zaev poinformował o treści pytania i zapowiedział, że odbędzie się ono na jesień. Podkreślił także, że referendum będzie miało formę opiniodawczą, ale jej wynik będzie ostateczny w podjęciu decyzji.

Pytanie referendalne miałoby brzmieć: Czy jesteś za członkostwem w Unii Europejskiej i NATO, akceptując umowę między Republiką Macedonii oraz Republiką Grecką? Według sondy telefonicznej jaką przeprowadziła telewizja Telma większość badanych byłaby za zaakceptowaniem porozumienia - 41,5%, ale przeciw głosowałoby 35,1%.

W pytaniu czy wybierasz się na referendum, 66,4% respondentów deklaruje, że pójdzie głosować, 19,8% chce zbojkotować referendum, a 12,4 % pytanych nie potrafi się określić.

Analiza odpowiedzi względem etnicznym pokazuje, że większość Albańczyków będzie głosować za porozumieniem 88%, a Macedończyków jedynie 27,4%. Przeciw umowie zmieniającej nazwę będzie głosować 45,2% Macedończyków, a Albańczyków jedynie 2,2%

Znaczna większość respondentów opowiadających się za przyznaniem porozumienia to młodzi ludzie - 48,2% i  wykształceni. Aż 73% badanych posiadało informacje o porozumieniu z mediów.

Dla 48,3 % badanych pytanie referendalne jest klarowne, jednak dla 44,8 % nie jest całkiem zrozumiałe.

Ankieta była przeprowadzona telefonicznie, zostało przebadanych 1026 respondentów w terminie od 24 lipca do 1 sierpnia.

Żródło: Telma, Anketa, Sonja Nikolovska, available at: https://telma.com.mk/anketa-41-5-ke-glasaat-za-35-1-protiv/ (accessed: 7.08.2018)

W niedziele 3 czerwca 2018 odbyły się wybory do Zgromadzenia Narodowego Słowenii. W wyborach startowało 26 ugrupowań z czego 10 dostało miejsce w Zgromadzeniu Narodowym. Frekwencja wyniosła 52,01%.

W Słoweńskim Parlamencie wybieranych jest 90 przedstawicieli, a głosy liczy się metodą D’Hondta z uwzględnieniem progu wyborczego na poziomie 4%.

W wyborach najwięcej mandatów zyskała Słoweńska Partia Demokratyczna – SDS z wynikiem 25 mandatów w Zgromadzeniu Narodowym. Jej liderem jest Janez Janša, były premier Słowenii w latach 2004-2008 i 2013-2014. Janša jest sojusznikiem premiera Węgier Viktora Orbana i przeciwnikiem imigracji.

Drugie miejsce zdobyła centrolewicowa Lista Marjana Šareca uzyskując 13 mandatów. Jej lider jest byłym dziennikarzem, satyrykiem i burmistrzem miasta Kamnik.

Socjaldemokraci i Paria Nowoczesnego Centrum zdobyli po 10 mandatów, następnie ugrupowanie Lewica  - 9 mandatów, Nowa Słowenia – Chrześcijańscy Demokraci – 7 mandatów, Partia Alenki Bratušek – 5 mandatów, Demokratyczna Partia Emerytów Słowenii – 5 mandatów, Słoweńska Partia Narodowa – 4 oraz Mniejszość Narodowa Włochów i Węgrów uzyskało 2 mandaty.

Wybory odbyły się przedtwerminowo po tym jak premier Miro Cerar podał się do dymisji z powodu orzeczenia Sądu Najwyższego, który unieważnił wyniki referendum w sprawie kontrowersyjnej i promowanej przez Rząd inwestycji kolejowej. Jego Partia Nowoczesnego Centrum w wyborach uzyskała jedynie 9,75 % głosów (10 mandatów).

Chociaż Partia Janeza Janša zdobyła największą ilość mandatów to większość partii nie chce tworzyć z prawicowym SDS koalicji, dlatego też Šareca liczy, że to on stanie na czele szerokiej koalicji, która utworzy Rząd w Słowenii.

Autor: 

Zuzanna Halina Sielska

Źródła:

M. Novak, Anti-immigration party wins Slovenia election, Reuters, Available at: https://www.reuters.com/article/us-slovenia-election/anti-immigration-party-wins-slovenia-elections-idUSKCN1IY0V1 (accessed: 03.06.2018).

Republika Slovenia, Državna volilna komisja, Available at: http://volitve.gov.si/dz2018/#/rezultati (accessed: 03.06.2018).

Yugoslav Underground, Janez Jansa wins Slovenian Elections, Available at: https://yugoslavunderground.weebly.com/home/janez-jansa-wins-slovenian-elections (accessed: 04.06.2018).

18 maja otwarto 19-kilometrowy most przez Cieśninę Kerczeńską, który łączy Rosję z anektowanym Półwyspem Krymskim. Początek mostu znajduje się na Półwyspie Tamańskim w rosyjskim Kraju Krasnodarskim, a jego koniec na Krymie. Składa się on z dwóch części: samochodowej i kolejowej, która zostanie oddana do użytkowania w grudniu 2019 r. Budowę mostu rozpoczęto w 2016 roku. Fenomenem tej przeprawy jest fakt, iż została ona zbudowana na sejsmicznym terenie, który charakteryzuje się niełatwymi warunkami geologicznymi oraz słabymi gruntami. Według ekspertów zadanie to należało do naprawdę wymagających.

Most został otwarty przez prezydenta Federacji Rosyjskiej Władimira Putina. Jednym z elementów oficjalnego otwarcia był przejazd rosyjskiej głowy państwa ciężarówką Kamaz przez całą nowo otwartą trasę. Swoje przemówienie Putin rozpoczął od stwierdzenia, że jest to historyczne wydarzenie, ponieważ ludzie od lat marzyli, aby powstał taki most. Podkreślił, że to udało się właśnie teraz, dzięki trudowi i talentowi wszystkich, tych którzy nad nim pracowali. Według niego obiekt ten spowodował, że Krym i Sewastopol stał się silniejszym i jeszcze bardziej przybliżył ich do Rosji. Zapewnił, że most to tylko początek rozwoju gospodarczego całego kraju łącznie z Krymem i, że w planach są dalsze budowy mostów, dróg, lotnisk oraz portów. Działania te mają sprawić, że życie ludzi stanie się lepsze.

Przemówienie to doskonale pokazuje, że rosyjska strona uważa, że most połączy Rosję z Krymem. Jednak nie wszyscy podzielają ten pogląd. Rzecznik Sojuszu Północnoatlantyckiego Piers Cazalet w swoim komunikacie stanowczo oświadczył, że Półwysep Krymski to terytorium Ukrainy, a budowa mostu bez jej zgody nie tylko narusza jej suwerenność i integralność terytorialną, ale także prawo do żeglugi na ukraińskich wodach terytorialnych. Rzecznik NATO te działania uznał za lekceważenie przez Federację Rosyjską istniejącego prawa międzynarodowego. W swoim oświadczeniu oznajmił również, że Sojusz silnie stoi za Ukrainą. Na temat budowy mostu wypowiedziała się także Rzeczniczka Departamentu Stanu USA, zapowiadając, że sankcje wobec Rosji będą funkcjonować do momentu kiedy federacja nie zwróci Krymu Ukrainie.

Budowę mostu bez zgody Ukrainy potępiły też państwa Unii Europejskiej między innymi Polska. W oświadczeniu polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych można przeczytać, że tzw. most krymski jest jawnym naruszeniem prawa międzynarodowego, ponieważ działania te zostały podjęte bez wyrażenia aprobaty przez Ukrainę i wbrew stanowisku Zgromadzenia Narodowego ONZ. Według oceny MSZ otwarcie przeprawy utrudnia osiągniecie porozumienia w stosunkach rosyjsko-ukraińskich oraz pokazuje, że mimo zapewnień administracji rosyjskiej, celem Federacji Rosyjskiej nie jest pokojowe rozwiązanie konfliktu. W oświadczeniu znalazło się też wezwanie „do powstrzymania się od dalszego naruszania integralności terytorialnej i niezależności Ukrainy”. Jednocześnie przypomniano o tym, że tzw. „referendum niepodległościowe” na Krymie nie zostało uznane przez społeczność międzynarodową.

Oczywiście nie zabrakło też oświadczenia MSZ Ukrainy, w którym wyrażono protest odnośnie otwarcia mostu przez Cieśninę Kerczeńską, uznając je za nielegalne. Powołując się na Konwencję Narodów Zjednoczonych o prawie morza z 1982 roku oraz dwustronne zobowiązania wobec Ukrainy, uznano tworzenie jakichkolwiek obiektów wbrew Ukrainie na jej terytorium za łamanie zasad prawa międzynarodowego. Zapowiedziano pracę nad sankcjami wobec osób fizycznych i prawnych, które były zaangażowane w budowę mostu.

Budowa przeprawy przez Rosję można uznać za próbę legitymizacji aneksji Krymu. Poprzez politykę faktów dokonanych, Federacja Rosyjska stara się przekonać innych do tego, że dalsza dyskusja na ten temat powinna być już zakończona, a Półwysep Krymski przynależy do jej granic. Jednak Ukraina, państwa NATO i Unii Europejskiej nie odpuszczają i nawołują do przestrzegania nienaruszalności integralności terytorialnej republiki. Mimo tego, że most łączy ze sobą dwa terytoria, to na pewno przyczynia się do podziałów wśród społeczności międzynarodowej.

Autor: Agata Rydzewska

Bibliografia:

Wójtowicz P., Most Krymski otwarty https://inzynieria.com/wpis-branzy/wiadomosci/6/52401,most-krymski-otwarty [dostęp: 23.05.2018]

Przemówienie Władimira Putina https://www.youtube.com/watch?v=QStrYq8mWcc [dostęp: 23.05.2018]

NATO i USA potępiają "most Putina" https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/nato-i-usa-potepiaja-most-laczacy-krym-z-rosja,837692.html [dostęp: 23.05.2018]

Oświadczenie MSZ w związku z otwarciem mostu na Krym https://www.msz.gov.pl/pl/aktualnosci/wiadomosci/oswiadczenie_msz_w_zwiazku_z_otwarciem_mostu_na_krym [dostęp: 23.05.2018]

Oświadczenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych Ukrainy w związku z nielegalnym otwarciem mostu przez Cieśninę Kerczeńską

http://poland.mfa.gov.ua/pl/press-center/comments/8849-zajava-mzs-ukrajini-u-zvjazku-iz-protipravnim-vidkrittyam-rosijeju-mostu-cherez-kerchensyku-protoku [dostęp: 23.05.2018]

Eastern Partnership

European Union has a lot of policies which are ruled by different incentives. One of them is the EU's neighborhood policy. It is a set of procedures and meetings with non-EU countries aimed at developing external relations in different spheres. It may have a different character such as economical and trade, political or humanitarian. Its scope was created in 2004. The EU in the frame on the neighborhood policy cooperates with the countries beyond the organization.

The Eastern Partnership (EaP) was one of the initiatives which were made on the behalf of this neighborhood policy.  It was established in 2008. The partnership in question should be understood as a kind of invitation to closer cooperation with the EU. This policy is realized by providing advisory, technical and financial assistance to post-soviet countries. The participants, therefore, carry out reforms aimed at expanding democracy and the rule of law within their borders. The willingness of being a part of the EU is also considered as some of the participators are very interested in joining the EU community.

Perhaps with establishing of the EaP, the European Union pursued the possibility of building the loyal relations with the neighbor non-EU countries which could also be in the area of Russian influence. Thus in 2008, the project appeared.  Poland and Sweden were its initiators, to which afterward joined six post-soviet countries. Since then, Armenia, Azerbaijan, Georgia, Belarus, Moldova, and Ukraine belong to the partnership. One of the major aims of starting the cooperation with those six countries was the extension of European views in this territory and support of contributing countries in their integration with the EU.

The first summit of the EaP was held in Praga.  In 2009 those six countries signed the declaration with the Union representatives, which was based on three key points. The first one was the deeper bilateral engagement between the EU and the participating countries. The second was the focus on multilateral cooperation. Accordingly, participants of the summit stated that there will be meetings between heads of state or government of the Eastern Partnership held in principle every two years. The sessions will take place in the EU and will be hosted by the participants. The meeting of the ministers of foreign affairs  will be scheduled every year respectively. The last statement was about the funding of reforms in the partners’ countries. Regarding to that fact, the European Investment Bank and the European Bank of Reconstruction and Development were involved in funding process. The banks ensured the provision of some assistance to the countries in question.

In the very beginning, the declarations of both sides happened to be very promising and extensive. With the passage of time, the situation has changed. But there is a need to take a closer look at the problem. What the strengthening of ties with EU has brought for above mentioned countries? The last summit in Brussels in 2017 has shown which of the EaP members follow its statement and are interested in cooperating with the EU in more approachable manner and which are uninterested in accelerating the reform process.

Still, there are no fully "successful" cases of the EaP, but there is some advance in actions which occurred in Georgia, Moldova, and Ukraine. As a result, in 2014 EU and Moldova signed the DCFTA agreement (Deep and Comprehensive Free Trade Areas), the visa-free regime has been already placed with the EU, the membership in the Energy Community was obtained in early 2010. Apart from that, there are still serious doubts with regard to the prevalence of conflicts of interests, unclear links between politics and business. The big issue is also widespread corruption. Accordingly, the reforms which can help to integrate the Republic of Moldova with the Union are postponed for a while.

Georgia has been making also some progress for 6 years in the EaP. The country has the visa-free regime with the EU and the free trade agreement signed in 2014. During the same year the talks about the association with Energy Community started. With the dismissal of the minister of defense, Irakli Alasania, and the minister of foreign affairs, Maia Panjikidze, who had pro-western foreign-policy orientation, the political crisis in Georgia erupted. The issue has brought instability and concerns about further political orientation.

Ukraine became the member of the Energy Community in 2007 and signed the agreement of deep and comprehensive FTA in 2014. Thanks to the EaP, the Ukrainians as well as the Georgians and the Moldovans, can travel to the EU zone without visas. To achieve certain level of social and economic integration Ukraine was compelled to proceed with structural reforms, such as anti-corruption and police reforms. Nevertheless, those ones were implemented slowly. The additional negative influence comes from the weak economy caused by war in the East part of Ukraine. This brings the withdrawal of investors and elimination of small business. The political coalition which is formed from 5 parties also leaves much to be desired. They have different views on the situation in the country and cannot agree on one strategy.

In the case of Armenia, there are a lot of positive changes during its participation in the EaP. It took Armenia less than 3 years to negotiate under the DCFTA. However, country in question has retained its observers status in the Energy Community since 2011. In 2013 Armenian authorities decided to join the Eurasian Customs Union, to which Russia, Belarus, and Kazakhstan belong. Similarly, Armenia is looking for a balance between the cooperation with the EU and Russia on the economic plane. The country is currently less involved in the Partnership as it was in 2009. Although the most common ways of developing cooperation are DCFTA agreements, visa-free regime and partnership in the Energy Community. The  EU also proposes different ways of partnership. For example, Armenia signed a comprehensive and expanded partnership agreement.

It is worth mentioning that progress was achieved in negotiations on a new framework agreement with Azerbaijan. In fact, Azerbaijan is interested in developing cooperation with the EU in energy research and technology only. This country is rich in oil and involved in multilateral cooperation in the global market. For Azerbaijan it is important to balance relations with the EU, the USA, and Russia.

Belarus has a so-called semi-frozen relationship with the Union within the EaP, owing to Belarusian autocratic regime and close relations with Russia. Additionally, Belarus has also poor practice in humans rights protection. Such situations as with political prisoners, which has not been yet released from Belarusian prisons for years are not acceptable for the EU. The recent movement in relation EU-Belarus is a new Coordination Group which was created after the last summit in 2017.

To draw the line, the current foreign policy of each government is built on the ties of this country with international organizations and other countries. The EU is using its neighborhood policy as a way to gain allies in today's complicated and conflicted reality. The EaP now is not about joining the Union, is about trade facilitation and sharing democratic values. For some reasons, the Partnership may be perceived as a platform used for manipulation and strengthening the EU influence among contributing countries. But in a way, this approach may reduce the number of conflicts which can arise inside the EaP or with the EU. Even being involved in trade cooperation (DCFTA, membership in the Energy Community) may put conflicting countries in a position where they have something to lose.

Nonetheless, the EaP remains a forum for discussion and cooperation where the countries can negotiate their terms. Negotiation advantage of participating countries can be trifling. That is because the most rules of the game are set by the Union, but is the majority of them harmful to the countries? Future steps of the Partnership countries will lead to progress or stagnation in their relations with the EU and the consequences of these decisions may be visible in the years to come.

Anna Bodnar

Bibliography:

Council of the European Union, Joint Declaration of the Eastern Partnership Summit, http://www.consilium.europa.eu/media/31758/final-statement-st14821en17.pdf

European Commission, Eastern Partnership, https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/neighbourhood/eastern-partnership_en

European Union External Action, Eastern Partnership summit: leaders take stock of progress towards stronger cooperation, https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage/36171/eastern-partnership-summit-leaders-take-stock-progress-towards-stronger-cooperation_en

Grzegorz Gromadzki, The Eastern Partnership after five years: time for deep rethinking, http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2015/536438/EXPO_STU(2015)536438_EN.pdf  

K. Kłysiński, T. Iwański, K. Całus, Ukraina, Mołdawia i Białoruś wobec Partnerstwa Wschodniego, OSW, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2017-11-22/ukraina-moldawia-i-bialorus-wobec-partnerstwa-wschodniego

Czym jest dyplomacja ekonomiczna?

Na przestrzeni wieków dyplomacja spełniała różne zadania i funkcje. W XX wieku, kiedy proces globalizacji zaczął się prężnie rozwijać, na scenie światowej pojawiły się nowe podmioty, takie jak organizacje pozarządowe i ponadpaństwowe, korporacje transnarodowe, ruchy ekologiczne, media oraz podmioty regionalne. Nowi gracze zaczęli wywierać wpływ na organizmy państwowe, wyrażając swoje konkurencyjne żądania co do zasobów i rynków. Globalizacja i demokratyzacja współczesnych stosunków międzynarodowych rozmyły granice tradycyjnej dyplomacji, nadając jej nowe znaczenie. Pod koniec XX wieku podłożem polityki zagranicznej stała się przede wszystkim gospodarka światowa. Stosunki pomiędzy państwami zaczęły być kreowane przez dyplomację, która zajęła się promocją gospodarczą i międzynarodową współpracą ekonomiczną państw oraz innych podmiotów polityki zagranicznej.

Do zadań dyplomacji ekonomicznej należy nie tylko, działalność przedstawicielstw państwowych przy międzynarodowych organizacjach gospodarczych, monitorowanie polityki ekonomicznej w innych krajach oraz pełnienie funkcji doradczej w kreowaniu polityki gospodarczej swojego państwa, lecz także pomoc przy zakładaniu oddziałów zagranicznych, promocję inwestycji zagranicznych oraz doradztwo prawne dla obywatela za granicą. Dyplomaci gospodarczy[1] to przede wszystkim pracownicy służby cywilnej, reprezentacji izb gospodarczych i innych organizacji handlowych, pracownicy służby zagranicznej oraz przedsiębiorcy inwestujący poza granicami państwa.

Polsko – chorwackie stosunki ekonomiczne

Chorwacja leży w środkowo – południowej Europie, zajmuje zaledwie 87 tyś km² i zamieszkuje ją około 4 milionów mieszkańców. Państwo to znajduje się nad morzem Adriatyckim i graniczy ze Słowenią, Węgrami, Serbią i Bośnią i Hercegowiną.Chorwacja odzyskała niepodległość w wyniku przegłosowanego referendum 25 czerwca 1991 roku. Od tego czasu Chorwacja należy do organizacji zarówno gospodarczych, jak i polityczno - militarnych. W 1993 roku Chorwacja przystąpiła do WCO (World Customs Organisation), a w 2000 roku stała się członkiem WTO (World Trade Organisation). Następnie, w listopadzie 2007 roku Chorwacja przystąpiła do CEFTA, w 2009 roku do Paktu Północnoatlantyckiego, a od 1 lipca 2013 roku Chorwacja jest kolejnym członkiem Unii Europejskiej.

Gospodarka Chorwacji skupia się przede wszystkim na usługach. W 2015 roku, po sześciu latach recesji chorwacka gospodarka dzięki wzrostowi konsumpcji i eksportu, urosła o 1,6%, a w 2017 nawet do 2,5 %.PKB Chorwacji stale rośnie, osiągając wzrost 3,3% w trzecim kwartale 2017 roku. Inflacja do kwietnia 2017 wynosiła 1,4 %. Największym bogactwem Chorwacji jest turystyka, jej udział w PKB to około 17,2%.  W okresie pierwszych jedenastu miesięcy 2016 roku Chorwację odwiedziła rekordowa liczba turystów (16,6 mln) generując 90,7 mln noclegów.W 2017 roku liczby te wzrosły do 16 milionów turystów już w okresie 9 miesięcy od stycznia do września. Jednakże, problemem chorwackiej gospodarki jest rosnący dług publiczny (86%), wysokie bezrobocie i mała ilość inwestycji.

Stosunki gospodarcze polsko – chorwackie opierają się na wzajemnych inwestycjach i współpracy. Od 2004 roku do 2008 roku obroty handlowe wzrosły ponad dwukrotnie. W 2013 roku Polski eksport do Chorwacji osiągnął wartość 323,5 mln EUR. Natomiast, polski import z Chorwacji wyniósł 91,8 mln EUR. Przy czym inwestycje obustronne cały czas rosną. Najważniejsze pozycje w Polskim eksporcie to: artykuły higieniczne, spożywcze i meble. Pozycje ważne dla chorwackiego eksporty to: leki i folie aluminiowe. Jednakże, warto podkreślić, że Chorwacja jest najpopularniejszym punktem destynacji Polaków na wakacje. W 2016 roku Chorwację odwiedziło 757 tysięcy Polaków.

Dyplomatyczne stosunki polsko – chorwackie zostały nawiązane w 1992 roku. Wcześniej Polska utrzymywała stosunki z Socjalistyczną federacyjną Republiką Jugosławii. Po rozpadzie Jugosławii i wojnie, która zakończyła się w 1995 roku, wzajemne relacje umacniały się. W 2010 roku nastąpiła zmiana w sposobie postrzegania Chorwacji na arenie międzynarodowej w wyniku zaprzysiężenie nowego prezydenta – Stjepana Mešića.Wpływ na poprawę wizerunku miały zmiany systemu z prezydenckiego na parlamentarny oraz pełna demokratyzacja państwa. Zbieżność niektórych priorytetów spowodowała, że Chorwacji zależało na polepszaniu wzajemnych kontaktów z Polską oraz czerpaniu z polskich doświadczeń transformacji politycznej i gospodarczej. Polska natomiast, kierowała się chęcią posiadania wpływów na Bałkanach. Wspierając Chorwację w wejściu do Unii, powiększyłatym samym krąg współpracy państw Europy Środkowej w ramach regionalnych projektów współpracy.

Polską dyplomację ekonomiczną w Chorwacji prowadzi Kancelaria Prezydenta RP, Rząd RP, Ambasada RP w Zagrzebiu, przedstawiciele samorządów w Polsce oraz Polskie przedsiębiorstwa inwestujące w Chorwacji.

Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Zagrzebiu, a przede wszystkim Wydział Promocji Handlu i Inwestycji (który jest w trakcie likwidacji) oraz Referat do spraw Konsularnych prowadzą złożoną politykę służącą promocji polskich przedsiębiorstw oraz polskiej gospodarki w Chorwacji. Referat ds. Konsularnych udziela pomocyprawnej oraz udziela informacjipolskim firmom oraz obywatelom przebywających na terenie Chorwacji. Współpracował także z Wydziałem Ekonomiczno – Politycznym oraz WPHI przy organizacji wydarzeń promujących polskie przedsiębiorstwa, takich jak zorganizowanie 30 września 2015 roku forum polsko - chorwackich przedsiębiorstw w Dubrowniku. Ponadto, wydział Promocji Handlu i Inwestycji prowadziłPortal promocji eksportu, na którym polski przedsiębiorca mógł znaleźć aktualne wydarzenia mające miejsce w Chorwacji, biuletyn niezbędnych informacji o stanie chorwackiej gospodarki, w co warto inwestować oraz prawne regulacje obowiązujące w Chorwacji.  PWHI było także odpowiedzialne za pomoc przy kontaktach polskich i chorwackich firm.

Jednym z wyznaczników nowoczesnej dyplomacji jest wzmożona rola stosunków pomiędzy jednostkami administracyjnymi państw. W Chorwacji aktywną rolę w promocji odgrywa Hrvatska gospodarska komora, z która współpracuje polska Krajowa Izba Gospodarcza. W kwietniu 2004 roku podpisano Międzyregionalną umowę na rzecz utworzenia Środkowoeuropejskiego Korytarza Transportowego, w ramach której rozwija się współpraca skupiająca 17 regionów i powiatów w 6 krajach: Szwecji, Polsce, Czechach, Słowacji, na Węgrzech i Chorwacji.

W 2011 roku dzięki porozumieniom pomiędzy miastem Kraków i Zagrzeb powołano do życia Polsko – Chorwacką Izbę Przemysłowo – Handlową z siedzibą w Krakowie. W 2012 roku odbyła się konferencja chorwackich županów i polskich marszałków województw, na której podpisano Deklarację o Współpracy między Związkiem Województw RP i Związkiem Županii Chorwacji. Dzięki tej deklaracji zostało zawartych wiele porozumień między jednostkami administracyjnymi oraz miastami obydwu państw. Ponadto, 30 lipca 2015 roku rząd Chorwacji zaakceptował przyłączenie się županii karlovackiej i primorsko-goranskiej do Środkowoeuropejskiego Korytarza Transportowego - Europejskiego Ugrupowania Współpracy Terytorialnej (CETC-EGTC).

W dniach 10-12 maja 2016 r. w Dubrowniku odbyło się V Forum Regionów Polski i Chorwacji zorganizowane przez Chorwacki Związek Żupanii i Związek Województw RP. Głównym tematem Forum był samorząd jako siła napędowa wzrostu gospodarczego. W trzecim dniu Forum odbyło się polsko-chorwackie forum gospodarcze, w którym udział wzięli polscy i chorwaccy przedsiębiorcy.Potwierdzeniem zainteresowania obu stron wzmocnieniem wzajemnych relacji była organizacja pod egidą Krajowej Izby Gospodarczej w ramach wizyty prezydent Chorwacji Kolindy Grabar-Kitarović w Warszawie (28 stycznia 2016 r.) Polsko-Chorwackiego Forum Gospodarczego. W Forum uczestniczyli prezydenci Polski i Chorwacji oraz przedstawiciele 48 chorwackich oraz około 70 polskich firm. Podczas Forum podpisano umowę o współpracy pomiędzy Chorwacką Izbą Gospodarczą i Krajową Izbą Gospodarczą.

Jednakże, najważniejsze wydarzenie minionych lat, które umocniło stosunki dyplomatyczne między państwami miało miejsce w 2015 roku, bowiem z inicjatywy prezydentów Polski i Chorwacji, Andrzeja Dudy i KolindryGrabar-Kitarović postanowiono powołać grupę Trójmorza. Celem było przede wszystkim, stworzenie wspólnej inicjatywy polityczno–ekonomicznej skupiającej 12 państw Europy położonych przy trzech morzach: morzu Bałtyckim, Czarnym i Adriatyckim. Do grupy Trójmorza należywięc Austria, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia i Węgry.

W 2016 roku, 25 sierpnia, w Dubrownikugrupa 12 państw Europy Środkowej, pod przewodnictwem polskiego Prezydenta Andrzeja Dudy i chorwackiej Prezydent Kolindry Grabar-Kitarović, przyjęła wspólną deklarację w sprawie zacieśnienia współpracy w zakresie energetyki, transportu, cyfryzacji i gospodarki.Następnie, w czerwcu 2017 roku miało miejsce spotkanie Andrzeja Dudy z Prezydent Chorwacji w Zagrzebiu, na którym Kolinda Grabar-Kitarović wyraziła nadzieję, że efektem Forum Biznesowego będą „konkretne projekty między przedsiębiorstwami z Polski i Chorwacji, ale także z państwami trzecimi”. Ponadto, Prezydent podkreślał konieczność rozbudowy infrastruktury energetycznej.

W lipcu 2017 roku, miało miejsce spotkanie grupy Trójmorza w Warszawie. Gospodarzem był prezydent Polski Andrzej Duda, który podkreślił, iż państwa należący do grupy potrzebują dobrych połączeń komunikacyjnych: drogowych, kolejowych, energetycznych, telekomunikacyjnych, szczególnie na osi północ-południe. Prezydent wyraził także potrzebę stworzenia korytarza, który rozpoczynałby się gazoportem w Świnoujściu, a kończył podobnym obiektem na wyspie Krk w Chorwacji. W dokumencie podsumowującym spotkanie  wyrażono przekonanie, że dzięki poszerzeniu współpracy w dziedzinie energii, transportu, komunikacji cyfrowej oraz gospodarki Europa Środkowa i Wschodnia staną się bardziej bezpieczne i bardziej konkurencyjne oraz przyczynią się tym samym do wzmocnienia Unii Europejskiej jako całości. Warto podkreślić, że inicjatywą Trójmorza zainteresował się Prezydent Stanów Zjednoczonych Donald Trump, który zaszczycił swoją obecnością na szczycie w Warszawie i zaznaczył, że to historyczne porozumienie.

Zalecenia i rekomendacje

Pomimo dobrych stosunków gospodarczych pomiędzy Polską a Chorwacją i prowadzonej poprawnie dyplomacji ekonomicznej, zaleca się takie działania jak: wprowadzenie stypendiów naukowych dla chorwackich studentów, których prace poświęcone są polskiej gospodarce, a tym samym promują Polskę w swoim państwie. Organizowanie cyklicznych wydarzeń, takich jak fora gospodarcze, czy kongresy dla przedsiębiorców obydwu państw, na których mogłyby się odbywać spotkania między firmami oraz stworzenie programów państwowych, których celem byłaby wymiana doświadczeń na wprowadzenie innowacji i polityki prowadzenia startupów. Zapraszanie większej liczby przedstawicieli państwa chorwackiego na wydarzenia, takie jak: Forum Małych i Średnich Przedsiębiorstw w Katowicach, czy Europejski Kongres Gospodarczy, w celu promocji gospodarki naszego państwa.Zachęcanie polskich przedsiębiorców do promocji gospodarki w regionie, nadając najbardziej aktywnym nagrody,czy np. tytuł konsula honorowego, którego brak, a jest niezmiernie potrzebny na obszarach turystycznych takich jak okolice Splitu, Makarskiej, czy Dubrovnika Zintensyfikowanie działań w kierunku pogłębiania współpracy między państwami z wykorzystaniem ww. zaleceń dałoby korzyści dla polskich i chorwackich przedsiębiorstw oraz wzmocniłoby gospodarki obydwu państw.

Zuzanna Sielska

Bibliografia:

1. Molendowski E., Polan W., Dyplomacja gospodarcza, rola i znaczenie w polityce zagranicznej państwa, Oficyna, Kraków 2007
2. Podgórzańska R. Polityka zagraniczna Polski wobec obszaru pojugosłowiańskiego, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2013
3. Bartson R. P., Modern Diplomacy, Longman, London – New York 1997.
4. Barcz, J., Libera, B., Urzędnik i biznesmen w środowisku międzynarodowym, WoltersKluwer business, Warszawa 2007.
5. Portal promocji eksportu, https://croatia.trade.gov.pl/pl/aktualnosci, Ministerstwo rozwoju 2015.
6. Prezydent Pl, Chcemy budować bezpieczeństwo energetyczne w ramach inicjatywy Trójmorza,http://www.prezydent.pl/aktualnosci/wizyty-zagraniczne/art,177,prezydent-chcemy-budowac-bezpieczenstwo-energetyczne-w-ramach-inicjatywy-trojmorza.html, 14 czerwca 2017.
7. Notka informacyjna o stosunkach gospodarczych, Chorwacja, Regionalna Izba Gospodarcza,http://rig.katowice.pl/files/Wsp%C3%B3%C5%82praca%20Mi%C4%99dzynarodowa/12.%20Chorwacja.pdf ,
8. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, polsko – chorwackie stosunki dwustronne, http://www.msz.gov.pl/pl/polityka_zagraniczna/europa/stosunki_z_panstwami_europy/chorwacja;jsessionid=96EB83655F59795FD3AE55B2FCC8DEC7.cms2, 2012
9. , Priopćenja za javnost, Održan Poljsko-hrvatski poslovni forum, https://www2.deloitte.com/hr/hr/pages/press/articles/polish-croatian-forum.html, 30. Rujna 2015.
10. Direktno hr, Više od sto gospodarstvenika na Hrvatsko-poljskom gospodarskom forumu,http://direktno.hr/domovina/vise-od-sto-gospodarstvenika-na-hrvatsko-poljskom-gospodarskom-forumu-47836/, 12. Svibnja 2016.
11. Ministerstvo turizama Republike Hrvatske, Turizam u Brojkama 2016, http://www.mint.hr/UserDocsImages/170605_TUB-HR_%20016.pdf, Izdanje 2017.
12. MinisterstvoturizamaRepublikeHrvatske, Turistički promet u rujnu 2017. godine, http://www.mint.hr/UserDocsImages/171110_rujana2017.pdf, 2017.

[1]W artykule będę stosować zamiennie „dyplomacja ekonomiczna” i „dyplomacja gospodarcza”.

Instytucja patronatu jest znana na przestrzeni postradzieckiej jeszcze z czasów rewolucji październikowej. W języku rosyjskim jest ona określana mianem szefstwa i początkowo polegała głównie na pomocy oddziałom Armii Czerwonej przez miejscowe organizacje oraz ludność. Powstanie tej instytucji było związane z działalnością tzw. Wserabisa czyli powstałego w czasie rewolucji Wszechzwiązkowego Związku Zawodowego Pracowników Sztuki. Samo słowo jest tłumaczone w następujący sposób w słowniku języka rosyjskiego D.N. Uszakowa – działalność społeczna polegająca na udzieleniu politycznej, kulturalnej bądź jakiejkolwiek innej pomocy jednej organizacji przez drugą[1]. W ciągu pierwszych porewolucyjnych lat szefstwo odegrało ważną rolę w organizacji oddziałów Armii Czerwonej, szczególnie w takich regionach jak rosyjski Daleki Wschód[2]. Z czasem to zjawisko rozpowszechniło się na wiele innych dziedzin życia i przybierało momentami formę współpracy pomiędzy organizacjami.

Ocieplenie stosunków rosyjsko-japońskich, które miało w ostatnim czasie miejsce, mogło wywołać pewne zaskoczenie wśród obserwatorów stosunków międzynarodowych. Nawet biorąc pod uwagę raczej koncyliacyjny kurs polityki wobec Rosji premiera Shinzo Abe od czasu, gdy objął ponownie urząd premiera Japonii w 2012 roku, zwrot który nastąpił 3 września na spotkaniu liderów obu państw we Władywostoku był raczej niespodziewany – po raz pierwszy strona japońska wyraziła gotowość nawiązania współpracy gospodarczej z Moskwą nie warunkując jej uregulowaniem konfliktu wokół Wysp Kurylskich[1].