Wojny handlowe, napięcia regionalne i nowa stolica szesnastej gospodarki świata. Zapraszamy na przygotowane przez naszych członków podsumowanie najważniejszych wydarzeń w Azji z minionego miesiąca.

W rozmowie o relacji Chin ze światem oraz o bieżących wydarzeniach, ale też z przekazem do członków FMD z Radosławem Pyfflem rozmawiał Marcin Świerzyna. 

Marcin Świerzyna: Jesteśmy świadkami dynamicznych zmian w relacjach między UE, Chinami oraz Stanami Zjednoczonymi. Czy Europa będzie w przyszłości, a może już jest terenem  starć wpływów, starć interesów Chin i USA. Głównie mam na myśli Europę Środkową, na przykład w kwestii Huawei’a i sieci 5G. 

Radosław Pyffel: Nie jestem niestety Nostradamusem i nie wiem jaka będzie przyszłość ( uśmiech).  Ale, od 2016 roku, od kiedy obserwujemy te nowe globalne rozdanie, Europa stała się polem rywalizacji między Stanami Zjednoczonymi a Chinami. Europa ma swoja dynamikę, wiele rzeczy wewnątrz niej się zmienia. W lipcu obserwowaliśmy zmiany na najwyższych stanowiskach w UE, warto na to patrzeć w kontekście tych globalnych zmian, a także tarć między USA a Chinami. Na razie, widać to wyraźnie, co może być pewnego rodzaju niespodzianką, że po 2016 roku, UE bardziej zbliżyła się bardziej do Państwa Środka.
Jedna kwestia to jest Huawei i sieci 5G, ale na do wspólnej agendy bywa dołączana także polityka klimatyczna i kwestie związane z zieloną energią. W dodatku, Europa Zachodnia traktuje te nowe globalne rozdanie jako możliwość zlewarowania się przeciwko USA.
Nie ulega wątpliwości, że ład który zapewnił Polsce stabilność i dobrobyt w ostatnich 30 latach, czyli konsensus transatlantycki, rozpadł się. Rozeszły się drogi Unii i administracji Donalda Trumpa wobec Chin.
Sytuacja spowodowana napięciami na linii USA-Chiny jest dynamiczna i może czekać nas sporo niespodzianek. Zobaczymy jak w tym wszystkim odnajdzie się UE, Rosja, Indie również liczące się globalnie mocarstwa.

MŚ: Gdzie dwóch się bije tam trzeci korzysta. Czy możemy stwierdzić, że to UE jest największym beneficjentem sporu handlowego pomiędzy USA i Chinami? To właśnie europejskie firmy pokryły lukę w handlu o wartości 70 mld USD zastępując amerykańskie i chińskie firmy. Ponadto, strona chińska podczas negocjacji w Brukseli z UE czy w Dubrowniku podczas szczytu „17+1” była bardziej skłonna do ustępstw, wobec zaostrzającej się sporu z USA.

RP: Wciąż nie wiem jak traktować Unię Europejską, gdyż nie jest ona monolitem. Na pewno na tych przesunięciach, część krajów może zyskiwać i Unia stała się dużo atrakcyjniejszym partnerem. Trudno wskazać beneficjenta, jest jeszcze za wcześnie. Faktycznie, mówi się że Europejczycy uzyskali lub uzyskają  pewne koncesje do rynku chińskiego. Mimo to powstrzymajmy się z ocenami, kto tutaj ugrał najwięcej i kto jeszcze może ugrać. Tak jak Pan wspomniał, brak wspólnego podejścia członków UE wobec Chin. Nie wiemy jaka jest wspólna polityka, właściwie ona cały czas się tworzy. To jest problem UE, każdy układa ją sobie sam, a potem wiele krajów nawzajem się  krytykuję i między sobą rywalizuję. 
Widać, że te czołowe kraje europejskie jakoś układają się z Chinami i starają się wykorzystać tę koniunkturę o której Pan wspomniał na swoja korzyść. Włochy, które dołączyły do inicjatywy Nowego Jedwabnego Szlaku, podpisując memorandum w tej sprawie, były bardzo  krytykowane przez chociażby Francję. Tyle, że chwilę potem, po Francja była następnym krajem wizytowanym przez Xi Jinpinga, okazało się, że sami Francuzi podpisali kontrakt na dostawę samolotów Airbus do Chin. 

MŚ: Państwa Europy Zachodniej współpracują z Chinami w oparciu o bilateralne umowy, nie w oparciu o Nowy Jedwabny Szlak. Mimo zapewnień Chińczyków, że Jeden Pas Jeden Szlak nie jest narzędziem wpływu politycznego, zachodni politycy obawiają się dołączenia do tego projektu. W przeciwieństwie do państw środkowej części Europy, które chcą być częścią tego nowego globalnego układu. 

RP:  No właśnie, już widać w Pańskim pytaniu, że Europa jest podzielona: Zachodnia, Nordycka, Południowa, ale też Środkowo-Wschodnia….Sama Europa jest już bardzo zróżnicowana. Regiony znajdują się na różnym poziomie rozwoju, przez to często mają różne wizje i plany, co ma wpływ na relacje z Chinami, które są bardziej scentralizowane.
Rozmawiamy w Chinach i widzimy, że są tutaj ogromne różnice pomiędzy poszczególnymi prowincjami, ale jednak władza jest bardziej scentralizowana i istnieje jedna wizja. Tego nie ma w Europie, która dzieli się na regiony i poszczególne kraje. Rzeczywiście, najlepsza ofertę mają kraje Europy Zachodniej w stosunku do Chin i one mogą najbardziej to wykorzystać.
Kraje Europy Południowej znajdują się w kryzysie i potrzebują wsparcia finansowego. Mówiło się nawet o tym, iż Azjatycki Bank Inwestycji Infrastrukturalnych, czyli instytucja którą trochę znam, może finansować projekty we Włoszech.
Wydawało się, że może to być ciekawa, atrakcyjna  opcja za jakiś czas dla Polski, Europy Środkowej, a tymczasem okazało się, że zgłasza się kraj z G7…
Pojawiło się pewne novum, Włochy miały zostać zaproszone do wspólnych projektów w Afryce, gdzie Chiny są bardzo aktywne, odgrywają bardzo istotna role.
Reasumując, każdy kraj  ma swoja agendę z Chinami, i to z pewnością nie jest dobre z perspektywy całej Unii Europejskiej.
Co do Pasa i Szlaku, nikt do końca nie wie, co ta koncepcja oznacza. To takie słowo wytrych, taki, nawiązując do deszczowego Szanghaju, w którym rozmawiamy, parasol dla chińskich inicjatyw.
Wszystko dzisiaj jest Pasem i Szlakiem. To że Włochy podpisały Memorandum of Understanding (MoU) ma właściwie wymiar jedynie symboliczny. Pas i Szlak jest bardziej symbolem, narracją niż rzeczywistym projektem w którym mamy jakieś szczegółowy plany, składające się z jakiś punktów czy podpunktów. 
To jest wyjście Chin na zewnątrz. Zamiast mówić o wychodzeniu na zewnątrz, mówi się o Pasie i Szlaku. To oznacza inwestycje, finanse, handel, people-to-people exchange. A czy Europa Środkowa chciałaby być tego częścią? No na pewno Węgry, co ogłaszają konsekwentnie od 10 lat. Myślę, że Polska niekoniecznie. Węgry odpowiedziały sobie, że chcą więcej zaangażowania Chin. Natomiast w Polsce, raczej nie odpowiedzieliśmy na pytanie w jaki sposób ma się to odbywać i co ten Pas i Szlak oznacza. Oczywiście chcemy, by firmy chińskie jak najwięcej inwestowały w green field i w taki sposób w jaki inwestowali w Polsce wszyscy inni w ostatnich 30 latach. Chiny mają jednak inny plan. I tym samym jest to wciąż wyzwanie. 

MŚ: Czy obecna sytuacja w Europie nie wygląda na przykład starej zasady „dziel i rządź”? Podzielona Europa nie jest tak silna w negocjacjach z Chinami. Co więcej, Chiny wkradają się do Europy m.in. przez kraje południa, gdzie znajdują się porty morskie, tak ważne dla Chińskiej inicjatywy Pasa i Szlaku. A Europa dopiero tworzy wspólne koncepcje wobec Państwa Środka. Podczas gdy Pekin działa wobec dawno przemyślanej strategii.

RP:  Unia Europejska zajmuje się sama sobą i to trwa już bardzo długo. Jak byłem w wieku członków Forum Młodych Dyplomatów, mając 20 parę lat jeździłem do Brukseli na różnego rodzaju spotkania. Dyskutowaliśmy wtedy, że taka strategia wobec Chin powinna powstać, ale dotąd nie powstała. To jest swojego rodzaju problem. Mimo, że mamy komisarzy zajmujących się polityka zagraniczna, to jak powiedzieliśmy, de facto każdy kraj układa sobie tę politykę sam.
Inna sprawa, wracają do pierwszego pytania, że w samej Unii Europejskiej następują pewne przesunięcia i widzimy, że Francja i Niemcy są tymi krajami, które zyskują na znaczeniu. To jest twarde jądro i jest to faktem, ma to również odzwierciedlenie we władzach europejskich. 
Może być tak, że ta polityka europejska będzie bardziej scentralizowana i większą przewagę osiągną te najsilniejsze państwa, czyli państwa Europy Zachodniej i one będą miały największy wpływ.  Co może doprowadzić do sytuacji, gdzie kraje spoza tego jadra odpadną, będąc zmarginalizowanymi statystami w UE. Bardzo ciekawe jak to się rozegra. 
Napisany dawno temu,  European Council for Foreign Affiar, Słynny raport „Scramble for Europe” mówił o „obieraniu” Europy i dzieleniu jej na kawałki. Tak było kiedyś. Dziś wydaje się, że Unia bardziej się centralizuje, będzie to taki tandem niemiecko-francuski. Nie wiem czy ta teoria „dziel i rządź” się sprawdzi, ale Chinom byłaby ona chyba wygodna. Stosowano ją zresztą przez kilka tysięcy lat i było już wiele okazji, by przećwiczyć pewne warianty polityki międzynarodowej. 
Europejczycy sami powinni się zorganizować, a na razie zajmują się sami sobą. A to bardziej problem Europy niż Chin. 

MŚ: Czy nie uważa Pan, że wpływa to na poziom integracji Unii? Zróżnicowane interes nie łączą, a dzielą. W swoich analizach, zaproponowałem, że Unia jako silny negocjator, powinna wypracować narzędzia współpracy pozwalające każdemu z członków UE na wybór i relacje na swoich zasadach, czy to bliższą współpracę z USA czy Chinami. 

RP: Takie dysputy toczą się w Brukseli odkąd my jesteśmy członkami UE, a pewnie toczyły się i wcześniej. Na razie nie znaleziono dobrego rozwiązania. Inna sprawa z UE jest taka, że odczuwamy kryzys demokracji. Unia sama w sobie jest bardzo demokratyczna. Wszyscy to bardzo chwalą, ale nikt tego nie chce naśladować. Niestety, model chiński który jest scentralizowany i silny ma negocjacyjna moc. A Europa przez to że jest demokratyczna, takiej mocy za bardzo nie ma. Europejczycy albo rozwiążą jakoś ten problem, tworząc rzeczywiście działający model, albo dalej będą dyskutować o samym modelu. Będzie zapewne wiele propozycji, jedną Pan przed chwilą  zgłosił. 
Pozycja negocjacyjna UE wobec USA, Chin, nawet wobec Rosji, będzie słaba jeśli taki model nie powstanie. 
Natomiast, jest to pewnego rodzaju pułapką. Pamiętajmy, że Chiny są krajem autorytarnym, rozmawiamy w Chinach i widzi Pan, że jeśli Xi Jinping coś powie to wszyscy idą w tym kierunku. Podczas, gdy w UE trwają negocjacje, osiągany jest jakiś konsensus, który jest akceptowalny dla wszystkich, ale nie zawsze jest on najbardziej efektywny. 
Nasza kultura europejska jest kulturą demokratyczną, dyskutujemy, każdy kraj musi to zaakceptować. To jest duży problem Unii Europejskiej.
Część tych silniejszych krajów UE, zdaje sobie z tego sprawę i na własną rękę działa poza Europa np. w Afryce. Wiedzą, że w Europie czekają tylko niekończące się dyskusje w jaki sposób ustalać i co robić. 

MŚ: Polska jest dość ważnym punktem na tej całej mapie Pasa i Szlaku. My jesteśmy bardzo pewni  swojej pozycji. Mamy infrastrukturę transportowa, doskonalą lokalizację na styku Wschodu i Zachodu. Pociągi z Chin, w kierunku krajów Europy Zachodniej, muszą przejechać przez Polskę. Co zrobić, żeby nas ta pewność nie zgubiła? Pan wspomina o samowykluczeniu się Polski z inicjatywy Pasa i Szlaku. Co zrobić, żeby dalej być ważnym punktem tworzącego się globalnego ładu?

RP: Nie rozumiem dlaczego musimy być akurat częścią Nowego Jedwabnego Szlaku. Rzeczywiście, wspomniałem o samowykluczeniu, w jednym ze swoich długich tekstów, które czasem publikuję w mediach społecznościowych i dziękuję że mnie Pan cytuje ( uśmiech). 
Dlaczego nie mielibyśmy się samowykluczyć? Jesteśmy niepodległym państwem. Jeśli uznamy, że chcemy się samowykluczyć i to będzie najlepsza opcja, to dlaczego nie.  
Ważne jest to, żeby ta decyzja należała do nas. Jeśli nie chcemy brać udziału w nowej odsłonie globalizacji, która przybiera coraz bardziej poza-europejską postać, bo to Chiny są tym motorem napędzającym tej nowej globalizacji, to proszę bardzo. Jeśli będzie taka decyzja rządu, społeczeństwa, to się samo-wykluczymy. Natomiast, tak jak pisałem w tym tekście, będzie to bardzo trudne. Dlatego, że 80% pociągów przejeżdża przez Małaszewicze, a 90% w ogóle przez Polskę. 
Nasz kraj znajduje się na przecięciu szlaków i jeżeli mówimy o globalnym ładzie, to jedną z jego cech, nie chce już mówić tu o koncepcji Pasa i Szlaku bo jest niezdefiniowana, są nowe połączenia transportowe m.in. kolejowe. Trudno będzie tworzyć te połączenia bez Polski i to bardzo martwi wszystkich tych w Polsce, którzy chcą samo-wykluczenia. 
Ale można  zrobić swojego rodzaju bypassy; przez Morze Bałtyckie, przez Słowację, połączenie do Budapesztu przez Ukrainę, gdzie musiałaby  się uspokoić sytuacja. Można Polskę pominąć. Ponadto, nie są to tylko połączenia transportowe, są to też nowe technologie, sieć 5G, nowe inwestycje.  
To wszystko będzie się rozgrywało przez najbliższe 10 lat i dużo zależy od tej kontry amerykańskiej. 
Jeśli spojrzymy na wyniki makroekonomiczne i ogólną sytuację, Polsce od 2016 roku idzie całkiem dobrze. Nie dotykają nas kryzysy; kryzys wojenny na Ukrainie, kryzys migracyjny w Europie, ani wojny celne. Może trochę Brexit dotknął Polaków, ale bez większych konsekwencji. Więc jak na razie szczęśliwie nam się udaje. Zobaczymy, czy wykorzystamy to dobre położenie geograficzne i jaki wariant zostanie wybrany.  

MŚ: Jednym z minusów polskiej polityki wobec Chin jest kadencyjność władzy, brak ciągłości strategii. Nowa władza przychodzi z nową wizją. Na początku kadencji Prezydenta Dudy, wszystko zapowiadało, że współpraca z Chinami będzie się zacieśniać. Dziś, zdecydowanie wybieramy obóz amerykański, podpisując kolejne umowy o współpracy militarnej. Premier Morawiecki, w krótkiej rozmowie z Premierem Li podczas szczytu w Dubrowniku uzgodnił, że obie strony będą się starać zmniejszyć ten znaczący deficyt handlowy pomiędzy Polska a ChRL. Czy my odpuściliśmy już Chiny?

RP: Rzeczywiście, nie znaleziono korzystnego dla obu stron rozwiązania. Polska jest przede wszystkim zainteresowana zmniejszeniem deficytu handlowego. Nie udaje się go zmniejszać. Poprzez to, nie istnieje dla nas opcja rozwoju relacji z Chinami. Bo to determinuje naszą politykę wobec Chin. Jeśli nie ma szansy na zmniejszenie tego deficytu, to wydaje mi się, że  niewiele się tu wydarzy. To jest polska strategia wobec Chin i będzie ona utrzymana. Jedna opcja polityczna zdobyła zdecydowaną przewagę i myślę, że wygra następne i może jeszcze następne wybory. Tutaj upodabniamy się trochę do Węgier, a opozycja w Polsce została całkowicie zmarginalizowana. 

MŚ: Jakie widzi Pan perspektywy dla relacji Polska-Chiny w najbliższych latach?

RP: W polityce wewnętrznej PiS uzyskał przewagę, tak jak Fidesz na Węgrzech. Jeżeli ktoś w młodym wieku chce zajmować się Chinami, to myślę, że przez parę lat może niewiele się wydarzyć. A równie dobrze może się wszystko odwrócić bardzo szybko. Duże znaczenie ma to jak potoczą się relacje Chiny – USA, czy szybko zapadnie rozstrzygnięcie. Jeżeli konflikt będzie się przedłużał, a my rzeczywiście będziemy po stronie Ameryki w tym konflikcie oraz nie będzie szans na zmniejszenie tego deficytu handlowego, to niewiele będzie się działo w relacji Polska–Chiny. 
Myślę, że historycy to kiedyś ocenią. Więc w Forum Młodych Dyplomatów będziecie mieli o czym dyskutować. Zachęcam Was nie tylko do dyskusji, ale też, żeby dbać o jakość, uczyć się języków i przygotowywać się na te czasy. Im bardziej efektywnie spędzicie czas za młodu, to mając 40 lat będzie to procentować. Ja żyłem w czasach kiedy wszyscy wierzyli w „koniec historii”, nie było jakiejś motywacji do takich przygotowań. 
Gdybym wiedział, że ten czas z „końca historii” kiedyś się skończy, że po 2016 będą właśnie te czasy niespokojne, to myślę, że dałbym z siebie wtedy jeszcze więcej.  
Polecam też studia podyplomowe Biznes Chiński - Jak działać skutecznie w czasach Jedwabnego Szlaku? Których jestem kierownikiem.. Są to studia elitarne, zapisują się na nie menedżerowie, biznesmeni, przedsiębiorcy, szefowie spółek, członkowie zarządów, ci którzy stykają się z Chinami na co dzień w ramach swojego biznesu, działalności NGO czy polityki międzynarodowej. Wykładowcy, w tym byli ministrowie, byli ambasadorowie, dzielą się praktyczną wiedza. Współczesny kurs i współczesne dylematy.  180 godzin pełnej praktycznej wiedzy od wykładowców, ale także uczestników, z których każdy osiągnął jakiś sukces z Chinami.

MŚ: Jak ocenia Pan przyszłość Polski? 

RP: Myślę, że warto interesować się światem zewnętrznym, bo on w tych niespokojnych czasach będzie miał duże znaczenie dla Polski, dużo większe niż było to w ostatnich 20-30 latach. 
Pokolenie ludzi urodzonych w latach 90., bo zakładam, to są członkowie FMD, stanie przed innymi zadaniami. Dla nas, mówię to jako człowiek urodzony w 1976r., były to geopolityczne wakacje, czasy integracji z Unia Europejska, integracji z NATO. 
Wtedy cel i kierunek były jasne. Dziś te wektory się rozhuśtały, nie wiadomo w którym kierunku to pójdzie i co będzie najkorzystniejsze dla Polski. 
Zadania przed Forum Młodych Dyplomatów są zatem dzisiaj zupełnie inne.  Szczerze mówiąc, trochę współczuję, ale i trochę zazdroszczę. Współczuję, bo są to trudniejsze zadania, nie jesteście na geopolitycznych wakacjach. A zazdroszczę, bo są to rzeczywiste, realne wyzwania. Studiując stosunki międzynarodowe, zajmując się polityka międzynarodową do 2016r., było zajęciem mniej wymagającym. Od tego czasu wiele się zmieniło. Jakość refleksji o polityce międzynarodowej będzie miała ogromne znaczenie. Liczę, że Wam się będzie jakoś udawało nad tą jakością pracować i tą jakość tworzyć. 

Dziękuję za rozmowę.

Radosław Pyffel, Pełnomocnik Zarządu PKP Cargo ds. rynków wschodnich, kierownik studiów Biznes Chiński – Jak działać skutecznie w czasach Jedwabnego Szlaku na Akademii Leona Koźmińskiego. W latach 2016-2018 członek Rady Dyrektorów w Azjatyckim Banku Inwestycji Infrastrukturalnych (AIIB) z ramienia RP. 

Chiny

Protesty w Hongkongu trwają już siódmy tydzień i nic nie wskazuje na to, by sytuacja miała poprawić
się w najbliższym czasie. Przeciwnie - napięcie wydaje się rosnąć. Protestujący po raz pierwszy na
ulice wyszli w czerwcu. Mówiono wówczas o ostatniej szansie na wygranie walki o Hongkong, która
zaczęła się w 2014 roku. 1 lipca demonstranci dostali się do budynku parlamentu, gdzie na ścianach
pisali hasła o wycofaniu ustawy ekstradycyjnej, a ustawę zasadniczą darto na kawałki, a już 24
godziny później, w nocy pod tym samym gmachem policja użyła gazu łzawiącego przeciwko
protestującym. Również nocą 21 lipca manifestanci zostali zaatakowani przez ubranych na biało
mężczyzn, którzy pojawili się na stacji metra Yuen Long uzbrojeni w drewniane i metalowe kije.
Uważa się, że są to członkowie triad, tradycyjnych zorganizowanych grup przestępczych,
podejrzanych o kolaborację z władzą popieraną przez Pekin. Rannych zostało 45 osób, a jedna jest w
stanie krytycznym.
Władze oskarżane są o zainicjowanie ataku, policja natomiast o opieszałość i zlekceważenie wydarzeń
z Yuen Long. Służby, pracownicy szkół oraz innych placówek apelowali do władz o wzmożenie
wysiłków w poszukiwaniu sprawców ataku z 21 lipca.
Poza społecznymi konsekwencjami sporów protestujących z władzą (socjologowie obawiają się nawet
wzrostu liczby samobójstw w tym regionie), ostatnie wydarzenia były również ciosem ekonomicznym
dla miasta. Zamkniętych było wiele sklepów, galerie handlowe oraz punkty firmy Apple.
Przyszłość miasta w dalszym ciągu stoi pod znakiem zapytania, jednak protestujący nie planują
rezygnować z walki.

Źródła:
https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/hongkong-moze-ucierpiec-ekonomicznie-w-wyniku-agresj
i-zwolennikow-pekinu/9w93tzd
https://www.theguardian.com/world/2019/jul/25/hong-kong-protesters-defy-police-ban-gang-attack
https://edition.cnn.com/2019/07/21/asia/hong-kong-deaths-suicide-dark-intl-hnk/index.html

Wizyta ministra spraw zagranicznych Chińskiej Republiki Ludowej w Warszawie

W dniach 8-9 lipca miała miejsce wizyta ministra Wang Li w Warszawie. W ramach wizyty szef
chińskiej dyplomacji spotkał się z prezydentem Andrzejem Dudą i ze swoim polskim
odpowiednikiem, ministrem Jackiem Czaputowiczem. Po czterech latach przerwy odbyło się również
II posiedzenie Polsko-Chińskiego Komitetu Międzyrządowego. W posiedzeniu uczestniczyli
przedstawiciele 15 ministerstw i instytucji państwowych z obu stron, w tym ministrowie właściwi ds.
gospodarczych, rolnych, finansowych i transportu. Ministrowie odbyli też spotkanie dwustronne.
Pierwsze posiedzenie tego Komitetu miało miejsce w 2015 roku w Pekinie.
Podczas spotkania doszło m.in. do przekazania decyzji o przyznaniu polskiemu przewoźnikowi LOT
dodatkowych par slotów na lotniskach w Pekinie. Dzięki temu już niedługo samoloty LOT-u będą
latać siedem razy w tygodniu na trasie Warszawa-Pekin. Minister Wang Li deklarował również, że
Chiny są gotowe importować z Polski "więcej towarów dobrej jakości, które odpowiadają potrzebom
chińskiego społeczeństwa" oraz wzywał do pogłębienia współpracy polsko-chińskiej poprzez
inwestycje w Inicjatywę Pasa i Szlaku. "Musimy przywiązywać dużą wagę do współpracy w ramach
formatu 17+1. Siedem lat temu w Warszawie zgromadzili się przywódcy z Chin i krajów Europy
Środkowo-Wschodniej, co dało początek temu formatowi współpracy regionalnej (...)Chiny i Polska
jako inicjatorzy tego formatu i największe kraje w tym mechanizmie powinny przewodzić tej
współpracy".
Wizyta miała wyjątkowy charakter, również ze względu na 70. rocznicę nawiązania polsko- chińskich
stosunków dyplomatycznych. Samo miejsce spotkania także nie było przypadkowe, ponieważ 60 lat
temu właśnie w Łazienkach dyplomaci amerykańscy (pod kierownictwem ówczesnego ambasadora
USA w Polsce Waltera Stoessela) rozpoczęli cykl spotkań z przedstawicielami Pekinu. Celem było
wprowadzenie stosunków amerykańsko-chińskich na nowy poziom i nawiązanie kontaktów z
administracją przewodniczącego Mao Zedonga.

Źródła:
https://businessinsider.com.pl/polityka/polski-msz-o-wizycie-chinskiego-ministra-w-polsce/c0
egnrv
https://www.msz.gov.pl/pl/p/pekin_cn_a_pl/aktualnosci/wizyta_ministra_spraw_zagranicznyc
h_chinskiej_republiki_ludowej_w_warszawie

Australia

W środę 24 lipca na Uniwersytecie w Queensland (University of Queensland) rozpoczęły się
protesty studentów, którzy chcą zamknięcia działającego na tej uczelni Instytutu Konfucjusza
(Confucius Institute).
Sprzeciw studentów przeciwko obcym wpływom na australijskich uczelniach został
zapoczątkowany po podpisaniu porozumienia pomiędzy uniwersytetem a sponsorowanym przez
Chiny Instytutem Konfucjusza. Porozumienie to zakłada, że władze w Pekinie mają wpływ na
kierunek działalności nowo powstałej jednostki. Instytuty Konfucjusza powstały również na innych
australijskich uczelniach: Uniwersytecie Griffitha, Uniwersytecie La Trobe oraz Uniwersytecie
Karola Darwina.
Podczas środowego protestu doszło do brutalnych starć demonstrantów z pro-chińskimi
studentami usiłującymi przerwać protest, co zwróciło światową uwagę na sytuację australijskich
uniwersytetów. Sytuację zaogniło oświadczenie Chińskiego Konsulatu w Brisbane, który poparł próbę
zakłócenia demonstracji. Zdecydowanie sprzeciwiła się temu minister spraw zagranicznych Australii,
Marise Payne, oświadczając, że zachowanie pro-chińskiej grupy ingerowało w wolność słowa i
wypowiedzi, które przysługuje protestującym studentom.
Tydzień później protestujący pojawili się z hasłami takimi jak “Instytut Konfucjański jest
przykrywką dla centrum propagandy” ("Confucius Institute is code for propaganda centre" ). Na tym
pokojowym proteście pojawiło się 70 osób na spodziewanych 500.
Jedna ze studentek pochodząca z Hongkongu zalecała pozostałym studentom, aby zakrywali
podczas protestów swoje twarze, ona sama przyznała zaś, że chociaż popiera swoich kolegów, nie
dołączy do nich w obawie, że “zniknie” po powrocie do kraju. Również inni studenci przyznają, że
boją się reagować, nawet poprzez pisanie komentarzy w mediach społecznościowych.
Instytuty Konfucjańskie działają na wybranych australijskich uczelniach z ramienia Hanbanu,
czyli części Chińskiego Ministerstwa Edukacji. Zadaniem Hanbanu i podległych mu instytutów jest
propagowanie języka chińskiego i chińskiej kultury poza granicami kraju. Pomimo protestów uczelnie
nie zamierzają zrezygnować ze współpracy ze stroną chińską i likwidować Instytutów.

Źródła:
https://www.canberratimes.com.au/story/6303480/identification-fears-at-qld-china-protests/?cs=14231
https://www.sbs.com.au/news/queensland-university-students-protest-china-funded-education
https://www.theguardian.com/australia-news/2019/jul/24/china-hong-kong-students-clash-university-
queensland

Korea Północna

W środę 31 lipca po raz kolejny na niebie pojawiły się pociski wystrzelone z okolic
Wonsanu. był to drugi wystrzał w przeciągu siedmiu dni. Poprzedni nastąpił w środę 24 lipca
i był pierwszym od czasu czerwcowego spotkania Donalda Trumpa z Kim Dzong-unem.
Władze Korei Południowej stwierdziły, że były to pociski innego rodzaju od tych, które
wcześniej były używane do ćwiczeń.
Podejrzewa się, że wystrzały są związane z kolejnymi protestami Pyongyangu przeciwko
corocznym wspólnym ćwiczeniom militarnym USA i Korei Południowej, zaplanowanym na
początek sierpnia. Oba państwa nie zgodziły się na ich odwołanie, pomimo wyraźnego
protestu ze strony Korei Północnej.
Według analityków, władze w Pyongyangu mogą planować wystrzelenie kolejnych próbnych
pocisków. Pojawiają się nawet głosy, że może to wpływać na rozmowy denuklearyzacyjne i
jest “próbą siły” pomiędzy USA a Koreą Północną. Jest to uprawdopodobnione również
przez fakt, że pomimo dużych nadziei co do poprawy relacji pomiędzy państwami, nie został
zaplanowany żaden kolejny szczyt.
Wręcz przeciwnie, pomimo obietnic i sankcji Korea Północna wydaje się kontynuować testy
nowej broni. W zeszłym tygodniu pokazała również nową łódź podwodną, która według
szacunków południowokoreańskich ekspertów może przenosić do trzech pocisków
balistycznych.

Źródło:
https://www.bbc.com/news/uk-49173514?intlink_from_url=https://www.bbc.com/news/worl
d/asia&link_location=live-reporting-story

Korea/Japonia

Na początku lipca tego roku Japonia uznała Republikę Korei za niewiarygodnego partnera
handlowego i zdecydowała o wprowadzeniu ograniczeń na eksport do Korei Południowej kluczowych
komponentów wykorzystywanych w produkcji m.in. wyświetlaczy OLED i półprzewodników -
poliamidów, polimerów i fluorowodoru. Oficjalnym powodem decyzji Japończyków ma być obawa,
że Seul nie jest w stanie zagwarantować bezpieczeństwa swojego handlu zagranicznego. Japonia
twierdzi, iż eksportowane do Korei Południowej substancje wykorzystywane do produkcji urządzeń
elektronicznych (w tym poliamidy i fluorowodór, na których produkcję Tokio posiada faktyczny
monopol) mogą trafiać także na Północ, do reżimu Kim Dzong Una, gdzie mogą zostać użyte np. do
produkcji broni chemicznej.
Odpowiedzią Korei jest stwierdzenie, że te obostrzenia stanowią odwet za wyroki koreańskich sądów
zobowiązujące japońskie koncerny do wypłaty odszkodowań dla osób wykorzystywanych do
przymusowej pracy w latach 1910-1945. Japonia uważa te zobowiązania za spłacone kwotą 300
milionów USD w ramach porozumienia normalizacyjnego z Koreą z 1965 roku , dlatego obie strony
nie mogą dojść w tej kwestii do porozumienia.
Ten konflikt doprowadził do sytuacji, w której oba kraje balansują na granicy wojny handlowej
połączonej ze wzmożonym bojkotem konsumenckim. W koreańskich sklepach zaczęto oznaczać
towary krajowej produkcji państwowymi flagami, błyskawicznie pojawiły się japońskie flagi
promienistego słońca (znienawidzone jako symbol kojarzony z wojenną agresją, obecnie
wykorzystywane są przez japońską marynarkę) przekreślane i opatrywane informacją, że japońskich
produktów w danym miejscu się ani nie sprzedaje, ani nie kupuje. W wyniku takich działań ucierpiała
w Japonii sprzedaż piwa oraz turystyka. Krytycy sankcji wobec Korei twierdzą również, że mogą one
doprowadzić do destabilizacji światowego handlu półprzewodnikami.
Do 2 sierpnia Japonia ma zdecydować, czy Seul pozostanie na prestiżowej “białej liście” 27 państw
traktowanych przez Tokio jako zaufani partnerzy handlowi. Jednak rosnące napięcie i wypowiedzi
członków japońskiego rządu wskazują, że konflikt nie zostanie zażegnany z dnia na dzień.

Źródła:
https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/wojna-handlowa-japonia-korea-poludniowa-w-tle-reparacj
e-wojenne/e32vwnz
https://thediplomat.com/2019/07/japan-korea-trade-war-starts-to-bite/

Autorka: Anna Pyrek

Szanghajska Organizacja Współpracy nazywana azjatyckim NATO powstała na zrębach tzw. Szanghajskiej Piątki w 2001 roku, która była pierwszą organizacją po zimnej wojnie stworzoną bez udziału krajów z zachodniej hemisfery. Organizacja będąca sojuszem politycznym państw i początkowo skupiająca swoje cele wokół bezpieczeństwa i stabilności w Azji Centralnej, Północnej i Wschodniej z biegiem lat wyewoluowała do forum, na którym państwa członkowskie rozmawiają na temat światowej równowagi we współczesnych stosunkach międzynarodowych. SOW to także narzędzie zarówno Moskwy, jak i Pekinu do realizacji ich interesów w regionie Azji Środkowej, co może  tym samym wzajemnej konkurencji.

Geneza

W 1991 roku doszło do ostatecznego końca zimnej wojny, rozpadu Związku Radzieckiego i powstania nowych państw m.in. tych na terenie Azji Centralnej: Kazachstanu, Uzbekistanu, Turkmenistanu, Kirgistanu i Tadżykistanu. Po uznaniu ich w 1992 r. i nawiązywaniu z tymi postsowieckimi republikami stosunków dyplomatycznych przez Pekin, Rosji zagroziła utrata wpływów w państwach uważanych za ich tradycyjną strefę wpływów. Najważniejszą jednak kwestią jaką te państwa postawiły przed sobą w tamtym okresie było uregulowanie wzajemnych stosunków oraz zapewnienie bezpieczeństwa w regionie.

Z tego względu spotkaniu głów 5 państw stworzono w 1996 roku w Szanghaju tzw. Szanghajską Piątkę – organizację na którą składały się Chiny, Rosja, Kazachstan, Tadżykistan i Kirgistan. Na szczycie uzgodniono również pierwszy cel Piątki, którym była demarkacja granic i regulacja kwestii spornych terytoriów. Kolejne szczyty odbywały się co roku, a podczas nich zaproponowano dalsze cele organizacji, m.in.: zwiększenie wzajemnego zaufania, redukcja sił zbrojnych na wspólnych granicach, skupienie się na kwestiach tzw. potrójnego zła: terroryzmu, ekstremizmu i separatyzmu w świetle przestępczości zorganizowanej i fundamentalistycznych ruchów islamistycznych, które znalazły swoje miejsce nie tylko na Bliskim Wschodzie, ale również w Azji Centralnej. Na podstawie powyższych ustaleń, na szczycie w 2000 roku udzielono Chinom poparcia prowadzonej przez nie polityki ws. Xinjangu i Tajwanu, a Rosji ws. Czeczenii.

Główne założenia

Podczas kolejnego szczytu w Szanghaju w 2001 roku przyłączono do organizacji Uzbekistan, a samą Szanghajską Piątkę przekształcono na istniejącą do dziś Szanghajską Organizację Współpracy. 2002 rok przyniósł stworzenie "Karty Szanghajskiej Organizacji Współpracy", która reguluje funkcjonowanie organizacji i wyznacza jej najważniejsze cele:

1. wzmacnianie wzajemnego zaufania, stosunków dobrosąsiedzkich i przyjaźni między państwami członkowskimi;
2. współdziałanie w celu utrzymania w regionie pokoju, bezpieczeństwa i stabilności;
3. rozwój efektywnej współpracy w obszarach handlu, polityki, gospodarki, kultury, nauki, edukacji, ochrony środowiska, transportu, itd.;
4. budowanie i promocja nowego politycznego i ekonomicznego porządku międzynarodowego, w oparciu o zasady demokracji i sprawiedliwości (cyt. za: M. Sikora-Gaca, Szanghajska Organizacja Współpracy i jej wpływ na kształtowanie globalnego zarządzania, 2015)

Członkostwo

Kolejne lata przyniosły nie tylko zwiększenie zainteresowania państw azjatyckich SOW i tym samym kolejnych członków, ale również potwierdzenie dominującej pozycji Chin i Rosji w tej organizacji oraz wyznaczaniu kierunków jej działania. W 2017 roku do SOW dołączyły Indie i Pakistan, na przestrzeni lat obserwatorami zostały: Afganistan, Iran, Białoruś i Mongolia, a status kandydatami mają Bangladesz, Egipt oraz Syria. Partnerami w dialogu są natomiast Armenia, Azerbejdżan, Kambodża, Nepal, Sri Lanka i Turcja. W 2008 roku członkowie SOW wezwali do rozmów strony konfliktu w Osetii Południowej i Abchazji, jednak wbrew rosyjskim oczekiwaniom nie potępiono działalności Gruzji. Wpływ mogły mieć na to Chiny, które z pewnością nie chciały zbytnio polaryzować opinii publicznej i stawać po którejkolwiek ze stron otwartego konfliktu zbrojnego. Innym ważnym regionalnym celem jaki SOW przed sobą postawiła było wsparcie Afganistanu po wycofaniu się z jego terenów sił ISAF. W ramach tego, Afganistan zaproszono do stołu rozmów przyznając mu status obserwatora SOW.  Nie należy zapominać o tym, że Azja Centralna to region bogaty w surowce naturalne. Czyni ją to niezwykle strategicznym miejscem i niewątpliwie jest to jeden z najważniejszych czynników, dla którego Chiny tak mocno skupiają się na współpracy gospodarczej i politycznej w tym regionie.

Relacje chińsko – rosyjskie wewnątrz SOW

Analizując na przestrzeni lat kolejne szczyty SOW można zaobserwować zmianę sugerującą globalne, a przynajmniej rozciągające się na teren całej Azji aspiracje SOW, a w szczególności Chin i Rosji z wyraźnymi antyzachodnimi nastrojami. Podczas gdy początkowo członkowie SOW skupiali się wyłącznie na terenie Azji Środkowej, tak coraz częściej na forum państw odbywają się rozmowy na tematy światowego ładu, czy konkurencji ze Stanami Zjednoczonymi. To drugie było również jednym z powodów dla powołania Szanghajskiej Piątki, gdyż obawiano się, że po upadku ZSRR lukę po Sowietach wypełnią Amerykanie. Zagrażałoby to bezpośrednio interesom zarówno rosyjskim jak i chińskim. Tym samym SOW jest odpowiedzią na amerykański ekspansjonizm lat 90. XX w. i 2000. i próbą ochrony tego regionu od projekcji siły Waszyngtonu.

Zauważalna jest także różnica pomiędzy Chińską Republiką Ludową a Federacją Rosyjską, dotycząca sporu odnośnie narzędzi wykorzystywanych do realizacji postawionych przed SOW celów. Chiny tradycyjnie trzymają się sposobów gospodarczych i geoekonomicznych, co potwierdza chociażby założenie na przełomie 2015 i 2016 roku Azjatyckiego Banku Inwestycji Infrastrukturalnych, lub realizowana przez nich Inicjatywa Pasa i Szlaku. Rosja z kolei forsuje rozwiązania polityczno – militarne. Tak też sytuacja wygląda analizując politykę zagraniczną obu mocarstw względem państw Azji Centralnej. Rosja wykorzystuje głównie środki polityczne, często prowadząc wręcz politykę postimperialistyczną względem swoich byłych republik. Chiny dla odmiany przede wszystkim skupiają się na inwestycjach i wymianie gospodarczej, co wydaje się długookresowo lepszą strategią ze względu na kreowanie (przynajmniej w retoryce chińskiej) relacji win – win.

Podsumowując, Szanghajska Organizacja Współpracy wydaje się być skrojona pod dyktando chińsko – rosyjskie, gdzie dominujące kraje starają się pod płaszczykiem organizacji międzynarodowej realizować własne cele w ważnych dla nich strategicznie miejscach. Póki co nie wiemy, czy SOW się stanie prawdziwą konkurencją dla NATO, jednakże co raz większa ilość państw zmęczona przewodnictwem zachodu kierująca swój wzrok w stronę tej organizacji wydaje się potwierdzać ten trend. Przyszło nam żyć w niezwykle interesujących czasach, dlatego zachęcam do śledzenia bieżących wydarzeń ze świata – wiele z nich może być skowronkami zwiastującymi  zmieniającą się globalną równowagę sił.

Jarosław Walkowicz

Źródła:

1. Kozioł, Szanghajska Organizacja Współpracy jako element zarządzania regionalnego Federacji Rosyjskiej, 2018
2. Olędzki, Ewolucja Szanghajskiej Organizacji Współpracy (SOW) jako przejaw regionalizmu i globalizmu. Streszczenie
3. Sikora-Gaca, Szanghajska Organizacja Współpracy i jej wpływ na kształtowanie globalnego zarządzania, 2015
4. Kaczmarski, The asymmetric partnership? Russia’s turn to China, 2016
5. Lubina, Melodia przeszłości czy nowe rozdanie? Szanghajska Organizacja Współpracy w relacjach rosyjsko-chińskich z perspektywy 2017 roku, 2017